بازخواني نظريه ملاصدرا درباره تأثير مزاج،خلقيات و كيفيات نفساني بر فاعليت نفس

ملاصدرا نفس انسان را مصداق همه انواع فاعلي مي‌داند؛ اما به عوامل مؤثر بر فاعليت نفس اشاره‌ نكرده است. نفس در ظهور اين فاعليت‌ها تحت تأثير عواملي از جمله مزاج، خلقيات و كيفيات نفساني است. مزاج امري مباين با نفس است و كيفيات نفساني، از جمله علم و اراده و قدرت، همان مبادي افعال هستند و خلقيات هم همان كيفيات نفساني راسخ و ثابت‏شده در نفس به شمار مي‏آيند. هريك از اين عوامل بر هركدام از انواع فاعلي تأثير خاصي دارد. بررسي چگونگي تأثير و تأثر اين عوامل بر فاعليت نفس و اينكه آيا نفس هم بر اين عوامل تأثيري دارد و اينكه آيا انسان مي‌تواند به طور ارادي اين تأثيرات را بر نفس خود كنترل كند و از اين كار چه فوايدي عايدش مي‌شود، در اين مقاله روشن خواهد شد. بررسي اين عوامل راهكارهاي مفيدي در امر تعليم و تربيت نفس در پيش روي انسان باز مي‌كند.