معيار در تمايز وجودي قواي ادراكي و تاثير آن در هويت وجودي قوه واهمه انسان از منظر ابن سينا و ملاصدرا

بررسي تحليلي آموزه هاي فلسفي ابن سينا و ملاصدرا نشان مي دهد كه در اين دو مكتب فلسفي، هيچ گاه حقيقت قوه واهمه به عنوان يكي از مبادي ثانويه ادراكات نفساني مورد انكار قرار نگرفته، بلكه اين قوه در حكمت سينوي، هويتي مستقل و متمايز داشته؛ اما در حكمت صدرايي استقلال وجودي ندارد و همان عقل منزَّل است كه از مرتبه اصلي خودش سقوط كرده و به صور خيالي و حسي توجه يافته است. پس واهمه در انسان، هويت عقلاني داشته، و با عقل تباين و تغاير وجودي ندارد. بلكه قوه عاقله (عقل خالص) در ضمن وجود عقلي شديد در بالاترين مرتبه عالَم عقل، و واهمه (عقل منزّل) در ضمن وجود عقلي ضعيف در نازل‏ترين مرتبه آن قرار مي گيرد. به نظر مي رسد اين نگرش متفاوت نسبت به هويت وجودي قوه واهمه انسان، از اختلاف در مسئله معيار در تمايز وجودي قواي ادراكي طولي و ساير موجودات خارجي، نشأت مي گيرد. زيرا ابن سينا تمايز وجودي قواي ادراكي انسان را به عوارض شخصيه خارج از ذات دانسته و معتقد است آنها اصناف يك حقيقت و ماهيت‏اند كه به دليل اختلاف در محل و فعل ادراكي خاص از يكديگر متمايز مي گردند؛ اما ملاصدرا با توجه به تجرد كليه قواي ادراكي، تمايز آنها را به عوارض مادي ندانسته، بلكه بر پايه نگرشي برتر به مسئله اصالت وجود و دو نظريه تشكيك در وجود و اتحاد علم، عالم و معلوم معتقد است قواي ادراكي طولي به جهت اتحاد با وجودات برتر ماهيت، تشخّص مي‏يابند و از يكديگر متمايز مي گردند