ارادۀ آزاد؛ تقرير امروزين نظريۀ اختيار

در عصر حاضر، مباحثي كه پيرامون مسأله اختيار صورت مي گيرد، تحت عنوان اراده آزاد مطرح مي شود؛ اينكه آيا اراده آزاد همان اختيار است كه تا به حال در فلسفه سنتي مطرح شده و صرفاً لفظ آن تغيير كرده است و يا علاوه بر لفظ، در محتواي اين بحث نيز تغييري حاصل شده است؟ در اين مقاله پس از تبيين اصطلاح اختيار در فلسفه اسلامي، تطور تاريخي دو تقرير اصلي اختيار در اين سنت فلسفي نيز تبيين شده و با تقريرهاي اصلي اختيار در فلسفه معاصر غرب مقايسه شده است. نتيجه اي كه از اين مقايسه به دست آمده اين است كه اراده آزاد تقريري جديد از اختيار در دوران معاصر است كه بر مبناي تفكيك فعل ارادي از فعل اختياري صورت مي گيرد و علاوه بر ارادي بودن فعل، اختياري بودن اراده و مسئوليت پذيري انسان را نيز توجيه مي كند. امروزه در سنت فلسفه اسلامي، تقريرهاي ارائه شده از اختيار، به خاطر عدم توجه به عنصر مسئوليت پذيري، انتظار ما را براي استفاده از بحث اختيار در حكمت عملي برآورده نمي كند. از اين‌رو لازم است با توجه به تقرير جديد اختيار (اراده آزاد)، مباحث مطرح شده پيرامون اختيار در فلسفه اسلامي بازنگري شده و بررسي شود كه مسئوليت پذيري در اين مباحث، چه توجيه مناسبي مي تواند داشته باشد.