تبيين فلسفي تبدل ارض در حكمت اسلامي و تعامل با متون ديني

تفسير آيات مربوط به مبدأ و معاد در قرآن كريم از ابعاد دشوار اين منظومه معرفتي است. عده‌اي اين آيات را ملحق به مشتبهات و متشابهات نموده و از سخن گفتن در اين باره دوري جسته‌اند. اما از آن‌جا كه قرآن كريم اين آيات را با هدف تفاهم بيان كرده و روايات نيز در تبيين و توضيح آنها سخن گفته‌اند، بسياري از دانشمندان اسلامي به قدر وسع خويش در توضيح و تبيين مقصود اين آيات كوشيده‌اند. يكي از اين آيات، آيه شريفه تبديل زمين به غير زمين است كه ناظر به فضاي قيامت و تحولات پس از دنيا مي‌باشد. عده‌اي از مفسران، آيه را ناظر به تحولات مادي و طبيعي دانسته و گروهي به تبيين وجودي و فلسفي آن اقدام كرده‌اند. در اين مقاله با روشي تطبيقي ـ تحليلي به مقايسه تفسير طبيعي برخي مفسران و تبيين فلسفي حكمت متعاليه در اين باره پرداخته و ضمن تجميع مواضع آن‌دو، بيان شده كه علي‌رغم استغراب و استبعاد رايج، تبيين حكمي مبتني بر قواعد فهم متعارف قابل توجيه مي‌باشد. به‌علاوه، اين تفسير و تبيين مانع عقلي و عرفي نداشته و با ظاهر آيات و روايات نيز هماهنگ است. همچنين تفسير ظاهري را در خاستگاه خود پذيرفته و توفيق بيشتري در رفع اشكالات دارد.