وجود مقعول اول يا ثاني، بر اساس ديدگاه استاد فياضي

فيلسوفان معتقدند معقولات اولي مفاهيم كلي‌اي هستند كه مصاديق آن‌ها در خارج موجود است. بر خلاف معقولات ثانيه يا مفاهيم اعتباري كه مصاديق آنها را در خارج نمي‌توان يافت. افرادي همچون شيخ اشراق كه معتقد به اصالت ماهيت هستند، به دليل اينكه وجود را امري غير خارجي و صرفاً ذهني مي‌دانند، آن را معقول ثاني مي‌شمارند. اما با ظهور ملاصدرا و قول به اصالت وجود، بايد وجود و صفات آن را معقول اول دانست؛ زيرا وجود حقيقتاً در خارج موجود است. با اين حال، هنوز فيلسوفان وجود و صفات آن را معقول ثاني مي‌شمارند. البته وجوهي براي رفع اين تناقض گفته شده كه ديدگاه صحيح از نظر استاد فياضي، سخن صدرالمتألهين است كه وجود به معناي مصدري را اعتباري و معقول ثاني، و وجود به معناي اسم مصدري را حقيقي و معقول اول معرفي مي‌كند. در وجوه ديگر، مفهوم كلي وجود از آن جهت كه وجود با وصف كليت در خارج موجود نيست، يا مفهوم جعلي وجود ـ با توجه به اينكه حقيقت وجود به ذهن نمي‌آيد ـ معقول ثاني شمرده شده است و يا اينكه اصطلاح معقول ثاني فلسفي تغيير داده شده است به آنچه مابه‌ازاء مستقل ندارد، يا آنچه در درجه دوم فهميده مي‌شود و يا آنچه از مقايسه به‌دست مي‌آيد كه همه اين وجوه مخدوش است.