اصالت وجود در فرآيند فهم

مفاهيمي كه ذهن از أشياي خارجي انتزاع مي كند، چند دسته اند: ابتدا «مفاهيم ماهويِ عرضي»، سپس «مفهوم ماهوي جوهر» و در پايان «مفاهيم فلسفي». آدمي به علم حضوري مي يابد كه تنها هنگامي آثار ويژه خود را داراست كه بتوان آن را «موجود» ناميد، و اين منشأ پيدايش مفهوم «وجود» است. مفاهيم يادشده از يك تحقق به دست مي آيند كه او محكي همه آنهاست، اما يكي از اين محكي-ها اصل (پر كننده خارج) و ديگران فرع اويند؛ به اصطلاح فلسفي شيء اصيل، حيثيت تقييديه شيء اعتباري است. مفاهيم ماهوي پيش از مفهوم وجود به ذهن مي آيند؛ پس ذهن آنها را اصيل مي پندارد. اما تصور دقيق مسئله روشن مي نمايد محكي وجود عين تحقق خارجي و محكي ماهيت تعيين دامنه همان تحقق واحد در زمينه ويژه اي است. حيثيت تقييديه سه گونه است: نفادي، شأني، اندماجي. چون تحقق اعراض امتداد تحقق جوهر و متحد با اوست، ويژگي نفاد بودنِ اعراض نيز با جوهر متحد مي گردد. بنابراين، محكي مفهوم ماهوي كه حاصل اتحاد محكي جوهر و اعراض است، براي محكي وجود خاصيت نفادي مي‏يابد. البته مراد از نفاد، معناي نسبي اوست نه مطلق؛ زيرا هويت امكاني به‏سبب محدوديت وجود، وراي حدّ (ماهيت) خويش را پوشش نمي دهد و در وراي حدّ، عدم او صادق است، اما وراي حدّ، خود وجودي ديگري است، نه هيچ و پوچ.