كاربست نقل در علم كلام از ديدگاه ابن‌ميثم بحراني

روش‌شناسي علم كلام از جمله مباحثي است كه با وجود اهميت بسيار و فوايد بسزا، آثار اندكي به كشف زواياي تاريك آن پرداخته است. تبيين روش يك علم در دو مقام «هست» و «بايد» صورت مي‌گيرد. نوع نخست به اصطياد روش‌هاي موجود و تحليل آنها مي‌پردازد و ديگري در راستاي نيل به روش بايسته سامان مي‌يابد. از سوي ديگر، روش كلامي را در دو قلمرو روش عقلي و نقلي بايد جست‌وجو كرد. نوشتار حاضر به قسم دوم از مقام اول معطوف است و طرح ديدگاه حكيم، متكلم و محدث برجسته قرن هفتم، كمال‌الدين ميثم بحراني را مطمح‌نظر قرار داده است. براي اين مقصود، دو ركن اصلي كلام نقلي، يعني روش استناد به حديث اعتقادي و روش فهم‌ الحديث در انديشه بحراني بيان گرديده و سپس به راهبردهاي كلامي اين روش‌ها در حوزه‌هاي مختلف اعتقادي اشاره شده است. روش ابن‌ميثم در استناد به اخبار اعتقادي «وثوق مضموني» است، نه ارزش‌سنجي رجالي، و روش او در استنباط كلامي، فقه‌ الحديثِ مبتني بر معيارهاي درون‌متني (اصول ظهوري، بلاغي و...) و برون‌متني (قطعيات ديني، نصوص هم‌راستا، قواعد عقلي و...) مي‌باشد. اين روش‌ها تأثيري عميق در آراي كلامي او بر جاي گذاشته است كه نمونه‌ها و شواهد آن در سيطره مباحث اعتقادي قابل تأمل و ملاحظه است.