بررسي چهار گويش كاشان (ابوزيدآبادي، برزكي، تتماجي، قهرودي)

Study of four dialects of Kashan (AbuZaydAbadi, Barzoki, Totmachi, Qohrudi)

در بخش‌هاي كوهستاني و كويري كاشان، گويش‌هاي نسبتاً زيادي رواج دارد. همۀ اين گويش‌ها بنابر تقسيم‌بندي زبان‌شناسان، جزء گويش‌هاي ناحيۀ مركزي ايران به‌ شمار مي‌روند. گويش‌هاي مركزي كاشان مانند ديگر گويش‌هاي زبان فارسي، بسياري از ويژگي‌هاي فارسي دري و پهلوي و حتي باستان را به‌خوبي پاسداري كرده‌اند. هنوز در برخي از واژه‌ها تلفظ دقيق «واومعدوله» به‌ كار مي‌رود. برخي واژه‌ها واكۀ آغازي خود را حفظ كرده‌اند. جنس دستوري (مؤنث و مذكر)، تعدادي از اسم‌ها را با نشانۀ - ā (مذكر) و -e (مؤنث) از هم متمايز مي‌كند. در ابوزيدآبادي، به‌جز اسم‌هاي مذكر ومؤنث نشانه‌دار، اسم‌هاي بي‌نشانه نيز جنس دستوري دارند و جنسيت آن‌ها با استفاده از صفت و فعل مشخص مي‌شود. در گويش‌هاي ديگر، قواعد جنسيت تحت تأثير فارسي، چنان‌كه بايد و شايد، رعايت نمي‌شود. افزون‌براين تعدادي از ساخت‌هاي فعلي در تذكير و تأنيث تمايز دارند. حروف اضافه در سه جايگاه پيشايند، پسايند يا هر دو ظاهر مي‌شوند. در اين گويش‌ها «را» غالباً به‌معني براي و نقش نماي مفعول باواسطه است و مفعول بي‌واسطه معمولاً بي‌نشانه است. ترتيب اجزاي جمله مانند فارسي گفتاري امروزي و گاهي مانند فارسي دري است. چهار شكل پي‌بست شخصي، با جايگاه‌ها و كاركرد‌هاي متفاوت ديده مي‌شود. پي‌بست‌هاي شخصي به‌جز نقش اصلي، كنندۀ كار فعل‌هاي ماضي متعدي نيز هستند. برخي از پي‌بست‌ها فاعلي هستند و مانند فارسي در آخر فعل ظاهر مي‌شوند، همين پي‌بست‌ها در فعل‌هاي مضارع اخباري و التزامي، مي‌توانند نقش مفعولي و متممي را نيز انجام دهند. ماضي استمراري شناسه‌هايي دارد كه باهمۀ فعل‌ها متفاوت است؛ آن‌ها پيشوندگونه در آغاز فعل ظاهر مي‌شوند. ساختار «ارگتيو» (مطابقت فعل گذرا با مفعول بي‌واسطه)، به‌ويژه درابوزيدآبادي به‌ كار مي‌رود.

There are almost lots of dialects in mountainous and desert regions of Kashan. Based on the linguists’ classification, all of these dialects are segments of central region dialects of Iran. Central dialects of Kashan, like the other Persian dialects, have appropriately maintained numerous properties of Dari, Pahlavi, and even old Persian language. Even now, the vav e ma’dule (altered letter “vav”; the letter “vav” which is now written but not pronounced) is used in some words of these dialects. Beginning vowels have also been maintained in some words. Grammatical gender is indicated in some nouns by the signs “ā” (masculine) and “e” (feminine). In AbuZaydAbadi, in addition to masculine and feminine nouns with signs, the nouns without signs also reflect grammatical gender indicated by the adjectives and verbs. In other dialects, grammatical gender rules are not followed thoroughly. Moreover, some of verbal structures have influence on making masculinity and femininity. Prepositions in these dialects reveal in positions of prefixes or suffixes, or both. The preposition “rā” often means “for” and functions as direct object indicator. Grammatical indirect objects in these dialects are usually without any indicator. The arrangement of sentence parts is the same as present speaking Persian one and occasionally looks like dari Persian sentence arrangement. Four forms of personal enclitic with different positions and functions are recognizable in these dialects. These enclitics, besides their main role, do the actions of transitive past verbs. Some of the enclitics are subjective and appear, like in the usual Persian, at the end of verbs. These enclitics can demonstrate also objective or complementary functions in informative or subjunctive present tense verbs. The past continuous tense verbs are made by special identifiers placed such as prefixes at the beginning of verbs. The ergative structure is particularly used in AbuZaydAbadi.