كليدواژه :
خط كوفي , كوفي تزييني , آرامگاه شيخ عبدالصمد نطنز , قدمگاه فراشاه يزد
چكيده فارسي :
خطوط كوفي از خطوط فاخر جهان اسلام بوده كه تنوع بي‌نظيري در نحوۀ نگارش و قواعد ترسيمي آن وجود دارد. اين خطوط به‌دليل دارابودن ماهيت هندسي، جاي خود را در فضاهاي معماري به‌خوبي باز كرده‌اند و بخش مهمي از تزيينات بي‌بديل معماران قرون اوليه تا پيدايش صفويه را شكل مي‌دهند و عنصر مهمي در پيوند ميان صورت، هندسه، كلمه و معنا در معماري به شمار مي‌روند. اين خطوط در اشكال اصلي كوفي بنايي، كوفي تحريري، كوفي تزييني به كار رفته و هر دسته شامل انواع بي‌شماري از خطوط است. براي مثال كوفي‌هاي تزييني، خود اشكال مشجر، تركيب با گره، مشرقي، مغربي و... را شامل مي‌شود؛ به‌گونه‌اي كه انواع اين خطوط در پهنۀ جهان اسلام به بيش از 360 نوع خط كوفي مي‌رسد. از آنجا كه متأسفانه اين خطوط در برهه‌اي از تاريخ تداوم نيافته و رو به فراموشي رفته‌اند، بناهاي معدودي را شامل مي‌شوند. بنابراين هريك از اين آثار به‌مثابۀ سند منحصربه‌فردي هستند كه جاي مطالعه و تعمق دارند. يكي از بناهاي بي‌نظير جهان اسلام كه خطوط كوفي تزييني و بنايي چشم‌نواز دارد، بناي مقبرۀ شيخ عبدالصمد نطنز است. در اين مقاله، ضمن معرفي الگوي حروف كوفي به‌كاررفته در بنا و قواعد و تناسبات و اصول هندسي حاكم بر آن، اين الگو با خط كوفي تزييني به‌كاررفته در قدمگاه فراشاه يزد مقايسه شده است.
نتيجۀ تحقيق نشان مي‌دهد كه تفاوت‌هاي موجود به روش ترسيم، نوع خط، دورۀ خط‌نگاري، ابعاد زمينه، مصالح ساخت و روش اجراي خط برمي‌گردد كه هر لوح خط كوفي را به نمونه‌اي منحصربه‌فرد و بي‌بديل مبدل ساخته است.
چكيده لاتين :
Kufic handwritings have been among the most prominent handwritings in Islamic World that geometric nature, these handwritings have opened their place in architectural spaces well and comprise a significant part of brilliant decorations of the early centuries architects to the advent of The Safavid. These are regarded as an important elements in linkage between feature, geometry, word and meaning in architecture. These handwritings have used in forms of construction Kufic, scribal Kufic and decorative Kufic and each category itself, includes numerous kinds of handwritings. For instance, decorative Kufic handwritings themselves contain woody configurations, combined with nodus, eastern, western and … ; in such a way that the types of these handwritings reach over 360 types of Kufic handwritings in the Islamic World. Since, unforunately, these handwritings havne not continued and have forgotten during an historic era, they contain limited buldings. Therefore, each of these works is a unique document which can be studied and analyzed. The Tomb of Sheikh Abdul-Samad in Natanz is one of the most outstanding monuments of the Islamic World with its attractive Kufic handwritings.
In this paper, in addition to introducing Kufic letters' pattern used in structure and rules and geometric principle governing it, this pattern has been campared with the decorative Kufic handwritings used in Gadamgah of Farashah in Yazd.
The results of this study show that the existing differences back to the writing method, type of line, field dimensions, construction materials and the method of running the handwritings that have turned the Kufic line tablet into a unique and brilliant example
