پژوهشي جامعه‌شناختي درباره تأثير ديني‌بودن و نوع مذهب برمشاركت سياسي در ايران : يك تحليل كلان‌نگر

Sociological investigation on the impact of religiousness and religious affiliation on political participation in iran: A macro-level analysis

مقاله پيش‌رو بخشي از يك پژوهش ملي و معطوف به مسأله تأثير ميزان ديني‌بودن و نوع مذهب برميزان مشاركت سياسي در ايران است كه از طريق يك تحقيق مقايسه‌اي درون‌كشوري با واحد تحليل شهرستان ودر يك مقطع زماني 16 ساله صورت پذيرفته است.مدعاي كلي ما آن بود كه ميزان ديني‌بودن شهرستان‌ها بر ميزان مشاركت سياسي آنها تأثير مثبت و معناداري مي‌گذارد؛ اما با توجه به تفاوت‌هاي مذهبي در ايران (از حيث موقعيت نهادي، آموزه‌هاي مذهبي و ظرفيت سازماني مذاهب مختلف) چنين فرضيه‌سازي كرديم كه تأثير ميزان ديني‌بودن در ميزان مشاركت سياسي براي شهرستان‌هاي شيعه‌نشين (مذهب مسلط و غالب) مثبت و براي شهرستان‌هاي سني‌نشين (مذهب اقليت) معكوس مي‌باشد. يافته‌هاي اين تحقيق نشان داد كه ميانگين ميزان مشاركت در شهرستان‌هاي شيعه‌نشين و سني‌نشين در مقطع مورد بررسي، تفاوت معناداري با يكديگر داشته‌اند. اما برخلاف انتظار نظري و فرضيه تحقيق، ضرايب استاندارد رگرسيوني سازة ديني‌ بودن و مشاركت سياسي براي هر دو دسته شهرستان‌هاي شيعه‌نشين و سني‌نشين، هم‌جهت و بلحاظ شدت قريب به يكديگر محاسبه شده‌اند. حاصل آن‌ كه مي‌توانيم در بررسي ارتباط ميان ديني‌ بودن و مشاركت سياسي، عامل نوع مذهب را كنار بگذاريم و ارتباط ميان اين‌دو را به‌ طور كلي و صرف‌نظر از تنوع مذهبي بسنجيم.

This article examines the effects of religiousness and religious affiliation on political participation in Iran. It is based on a nationally-representative survey that has been conducted during 16 years. The key idea of this research relies primarily on the fact that the political participation rate is significantly associated with the level of religiousness. However, such an association has been hypothesized differently among two major Islamic sects in this analysis: it has been considered as a positive association between religiousness and political participation in Shi'a-dominated areas, whereas the association has been considered negative in Sunni-dominated areas. Generally speaking, the results of this analysis have indicated that Shi'a-dominated and Sunni-dominated areas hold a significantly different rate of political participation. However, this difference does not sit well with the research hypothesis outlined above. This suggests that the effects of religiousness on political participation are almost similar in Shi'a-dominated areas and in Sunni-dominated areas.