نقد كتاب گامي به‌سوي علم ديني (2): روش بهره‌گيري از متون ديني در علوم اجتماعي

A Step toward Islamic Science; How to Use Islamic Texts in Social Sciences.

در دوران معاصر جهان اسلام درمعرض تهاجم غرب قرار گرفته است كه موجب وابستگي سياسي، اقتصادي، و فرهنگي آن شده است. براي رهايي از سلطۀ استعمار راه‌حل پيش‌نهادي انقلاب اسلامي ايران نظريه‌پردازي اسلامي در علوم اجتماعي و ادارۀ استقلالي كشور براساس آن است. كتاب حاضر يكي از اين‌گونه تلاش‌هاست. ازنظر شكلي، به‌منزلۀ يك كتاب آموزشي به‌خوبي تهيه شده است، اما ازنظر محتوايي، ضمن اذعان به تلاش نويسندۀ محترم به حفظ اصول و ارزش‌هاي اسلامي، بايد گفت كه پيش‌نهاد ارائه‌شده موارد ابهام و ضعف‌هايي دارد. عمده‌ترين مشكلِ غفلت از اختلاف هستي‌شناختي و معرفت‌شناختي روش‌هاي تحقيق رايج علوم اجتماعي سكولار و ارائۀ پيش‌نهاد استفادۀ تلفيقي از آنان است. ديگر استخراج شالوده‌هاي علم اجتماعي جديد از متون ديني براساس ظنّ و گمان و تلاش براي رسيدن به يقين با استفاده از روش‌هاي تجربي رايج است. اين به‌معني باركردن نتايج تجربي سكولار بر متون ديني است. هم‌چنين، اين كار موجب مي‌شود به بخشي از نتايج تحقيقات علوم اجتماعي رايج، كه تاكنون مغايرت يا اختلاف آنان با آيين اسلام روشن نشده است، پوششي اسلامي داده شود.

In modern history, Islamic societies are under the subjugation of European nations. This causes their political, cultural and economic dependency. Islamic Revolution's emancipation prescription to Islamic nations is renovation of their social science based on Islamic principles in order to be able to manage their countries according to independent political, cultural and economic knowledge. There are different streams of thought in Iran developed according to this policy. The reviewed book is written on the basis of one of them. As a text book, it is well designed, however, regardless of the writer's effort to get along with Islamic principles and values, the book has several weaknesses and confusions. The main issue is not to pay enough attention to the difference between ontology and epistemology which underpinned the secular and Islamic methodology. The book's suggestion is to mix these methods regardless of their fundamental differences. The other problem is its suggestion to extract uncertain original bases of social sciences off the Islamic texts and try to reach certainty by experimental current methods. This means to dominate experimental secular results over Islamic texts. The suggested method causes to cover those current secular understanding of social science which their positions are not clear to Islamic values, with an Islamic layer.