سياست جمهوري آذربايجان در قبال مسايل قومي ايران (مسئله ي آذربايجان)

(Azerbaijan Republic's policy on Iran’s ethnic issues (Azerbaijan problem

فروپاشي اتحاد جماهير شوروي حادثه اي با ابعاد بين المللي و منطقه اي بود و ژئوپلتيك منطقه را نيز دچار تحول اساسي نمود. اين تغيير ژئوپلتيك چالش هاي نويني را براي كشورهاي منطقه به بار آورد. يكي از مهمترين چالش هاي پيش آمده برجسته تر شدن مسايل قومي است. ولي آنچه كه بيشتر كشورهاي منطقه را دچار تشويش كرد رشد الحاق گرايي مبتني بر قوميت در نبود يك ايدئولوژي انسجام بخش ملي (ملي گرايي مدني) بود. در ظهور اين تشويش علاوه بر تجربيات تاريخي (در اين مورد به خصوص وقايع 1325 - 1324 آذربايجان و كردستان) تبليغات عناصر پان ايرانيستي بسيار موثر بودند. توهم استفاده ي ابزاري از قوميت در روابط به همراه تندروي برخي عناصر ملي گراي آذربايجاني (به خصوص ائلچي بيگ) در روابط دو كشور مانع رواني و بي اعتمادي ايجاد كردند كه به راحتي قابل رفع نمي باشد. مدعاي نگارنده اين است كه اگرچه از دهه ي هفتاد به بعد به همراه رشد ملي گرايي نهان ايده ي اتحاد دو آذربايجان در ميان برخي از روشنفكران ريشه دوانده بود و در دوره ي ائلچي بيگ نيز اين گروه به حكومت رسيده سياستي را در اين راستا در پيش گرفتند، ولي اين كشور در دوره ي بعد از ائلچي بيگ در تلاش بوده تا از طرح اين مسئله و مشكلات ناشي از آن در روابط دو كشور جلوگيري كند. طرح اين مسايل در چارچوب نظريه ي خطر «پان آذريسم» و «پان تركيسم» توسط گروه هاي تندرو ملي گرايي ايراني و تبليغ آن توسط برخي از دواير دولتي - سياسي خود موجب برانگيختن جمهوري آذربايجان به طرح مسئله ي آذربايجان ايران به عنوان عنصر برقراري موازنه در روابط با ايران شده است.

The collapse of the Soviet unio‎n was an international and regional phenomenon, that also transformed the geopolitics of the region. This geopolitical change brought new challenges to the countries of the region. One of the most important challenges was the emergence of ethnic issues. But what most disturbed the countries of the region was the growth of ethnocentric inclusionism in the absence of a national cohesion ideology (civilized nationalism). In the wake of this anxiety, propaganda of Pan-Iranian subjects was very effective, in addition to historical experiences (in this case, especially in the events of 1944-45 in Azerbaijan and Kurdistan). The illusion of using the tool of ethnicity in relations between the two countries with the extremism of some of the nationalist elements of Azerbaijan (especially Ehlich Bage) created a psychological and distrustful obstacle that could not be easily resolved. The author argues that although from the nineties and with the rise of hidden nationalism, the idea of the unification of two Azerbaijan was rooted among some intellectuals, and in the era of Eliche Bage, the group who came to power took some policies in this regard, in the post-Ellichi Bage era, the country was trying to prevent this problem in relations between the two countries. Mentioning of these issues in the framework of risk theory of Pan-Azarism and Pan-Turkism by radical Iranian nationalist groups and its propagation by some of its governmental-political circles has prompted the Republic of Azerbaijan to address the problem of Iran’s Azerbaijan and using of it as the counter-balancing element in the relationship with Iran.