مدل جامعه‌شناختي فريب پنهاني در بازار ايران (مطالعه موردي شهر قم)

Sociological Model of Secret Trick in the Markets: A case study in Qom City

يكي از پديده ­هاي رايج در جامعة بازار، پديدة «فريب پنهاني» است. هدف پژوهش حاضر دستيابي به مدلي براي تبيين علل روي آوري كسبه، پيشه­ وران و بازاريان به پديدة فريب پنهاني در شهر قم است. روش پژوهش، كيفي، از نوع بنيادي و بر مبناي نظرية بازكاوي بود. اعتبار طيف مفهومي و مقولات از طريق مراجعه به داوران و كارشناسان مشخص گرديد. شركت كنندگان پژوهش، كسبه و پيشه ­وران شهر قم به تعداد 45 نفر بودند. براي تحليل داده­ ها، از سه نوع كدگذاري باز، محوري و انتخابي استفاده شد. نتايج نشان داد عمده­ ترين شرايط علي مؤثر در وقوع پديدة «فريب پنهاني»، عبارت­ اند از: ضعف دينداري، رفتارهاي توجيهي/جبراني، سوء مديريت در كسب و كار، طمع­ ورزي، ضعف اخلاق حرفه ­اي، عدم نظارت صحيح، ضعف آموزش، دستيابي سريع به اهداف. علاوه بر آن، زمينه­ ها، شرايط مداخله ­گر، پديده، راهبردها و پيامدهاي پديده نيز در قالب مدل پارادايمي به تصوير كشيده شد. نتايج پژوهش حاضر مؤيد نظرية مثلث تقلب دونالد كريسي(1953)، بود و ابعاد جديدي به آن افزود.

One of the common phenomena in the markets is the phenomenon of "secret trick". The aim of the present research is to achieve a model to explain the tendency of shopkeepers and merchants towards secret tricks. Methodologically and theoretically, this analysis employs qualitative method and the grounded theory. The validity of the concepts and categories was determined through referring to experts and specialists. The research sample includes 45 shopkeepers and artisans and merchants in the city of Qom. According to the results of this study, a large variety of determinants are responsible for the secret trick. This covers such determinants as lack of religiosity, self-justification, mismanagement in business, greed, lack of professional ethics, lack of appropriate supervision, lack of education, and approaching the goals quickly. In conclusion, the research findings of this analysis tend to sit well with the the fraud triangle theory developed by Donald Cressey (1953).