تأثير رديف توپوگرافي و كاربري‌هاي مختلف اراضي بر برخي ويژگي‌هاي فيزيكي، شيميايي و كاني‌شناسي رس‌هاي خاك (مطالعه موردي: منطقه چايپاره استان آذربايجان‌غربي)

به‌منظور مديريت صحيح خاك، اجراي يك ارزيابي جامع آن امري ضروري و پايه مي‌باشد. مراحل تشكيل خاك در كاربري و توپوگرافي‌هاي مختلف بسيار متفاوت هستند. در اين مطالعه، به‌منظور بررسي تأثير توپوگرافي و كاربري‌هاي مختلف بر ويژگي‌هاي فيزيكي وشيميايي و كاني‌شناسي خاك هاي منطقه چايپاره استان آذربايجان، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي با دو فاكتور (نوع كاربري و عمق خاك) در سه تكرار اجرا گرديد. كاربري‌هاي عمده در منطقه شامل مرتع (كم تراكم)، كشت ديم (عمدتا گندم بدون تناوب زراعي) و كشت آبي (با تناوب زراعي) مي‌باشد. در اين تحقيق دو خاكرخ براي هر يك از كاربري ها حفر شد و سپس جهت انجام آزمايشات كاني‌شناسي، فيزيكي و شيميايي مورد مطالعه قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تغييرات شيب و نوع كاربري اراضي از طريق تأثير بر روي مقادير رس و ماده آلي خاك، بر ظرفيت تبادل كاتيوني خاك موثر مي‌باشند. گرچه، بين كاربري‌هاي مختلف از لحاظ ويژگي‌هاي فيزيكي‌ وشيميايي مورد بررسي تفاوت معني‌داري وجود نداشت، مقدار كربنات كلسيم معادل و درصد شن در كشت آبي به‌صورت معني‌داري نسبت به دو كاربري ديگر كمتر و مقادير ماده آلي و ظرفيت تبادل كاتيوني و pH خاك به‌صورت قابل توجهي دركاربري آبي بيشتر بود. شواهد به‌دست آمده از نتايج افتراق اشعه ايكس نشان داد كه توپوگرافي و نوع كاربري، تأثير به‌سزايي بر كيفيت رس‌ها نداشته ولي بر ويژگي‌هاي نيمه كمّي كاني‌هاي فوق‌الذكر مؤثر بوده است. بدين صورت كه مقدار كاني اسمكتيت در بخش رس ريز كاربري آبي به مقدار قابل توجهي نسبت به ساير كاربري‌ها بيشتر بود. همچنين وضعيت محصولات زراعي متفاوت كشت شده در دو كاربري ديم و آبي بر كميت كاني‌هاي رسي تأثيرگذار بود. در نهايت كاربري كشت آبي نسبت به دو كاربري ديگر (مرتع و ديم)، بيشتر تحت تأثير شيب و فرايندهاي پدوژنيك بود.