شكنندگي دولت و نابساماني جامعه در عراق؛ بستري براي بحران امنيتي ظهور و گسترش داعش

The Fragility of the Iraqi State and the Social Disarray; Paving the Way for the Security Crisis and the Emergence and Expansion of Daesh (ISIS)

پس از شكل گيري نظام سياسي نوين در عراق پسا صدام، اين كشور شاهد ظهور و رشد امواجي از سلفي گري بوده كه در سال 2004 در قالب القاعده و سپس در سال 2014 به صورت داعش، در اين كشور نمايان شدند القاعده به سبب ظهور و گسترش در افغانستان پديده اي نو نبوده، اما تبديل آن به گروه موسوم به دولت اسلامي در عراق و شام (داعش) اين مساله را در اذهان پژوهش گران ايجاد كرد كه چرا داعش در عراق ظهور كرد و گسترش يافت. بر اين اساس سوال اصلي اين مقاله به اين شكل طراحي شده كه مهم ترين عوامل زمينه ساز ظهور و گسترش داعش در عراق كدام است؟ و در پاسخ به اين سوال فرضيه اي ابتدايي طراحي شده بدين صورت كه دولت شكننده (بحران هاي ناشي از منازعه بر سر مسايل سياسي، اقتصادي و نظامي) و جامعه ي نابسامان (شكاف هاي قومي مذهبي جامعه ي عراق) منجر به ظهور و گسترش داعش گرديد. ادعاي اصلي مقاله اين است كه شكنندگي دولت از يك سو در قالب 1) مشكلات ناشي از بحران مشروعيت سياسي نظام فدرال در چالش ميان گروه ها و جريان هاي سياسي، 2) ناتواني اقتصادي كشور در شكل دادن به رفاه اقتصادي و ايجاد توسعه ي اقتصادي متوازن و هم چنين منازعه بر سر منابع طبيعي كشور و به كنترل درآوردن آن و نيز 3) ضعف نيروهاي نظامي و انتظامي كشور كه با شكست در مقابل داعش همراه بود و از سوي ديگر، نابساماني جامعه در قالب خشونت هاي قومي و مذهبي، زمينه را براي ظهور و گسترش اين نيرو در عراق پس از 2003 فراهم نمود.