مهدويت در كيسانيه از وفات محمدبن حنفيه تا وفات ابوهاشم (81 – 98)

كيسانيه به‌عنوان يكي از نخستين گروه‌هايي كه براي موعودِ احاديث پيامبر مصداقي عيني و خارجي _ محمدبن حنفيه _ را برگزيدند، و از پيشگامان توجه به موضوع مهدويت در ميان فرقه‌هاي اسلامي به شمار مي‌روند؛ از اين‌رو واكاوي و بازشناخت باور به مهدي و مهدويت در ميان آنان با رويكرد فرايندي و تطوري، در نگاهي كلان به ارتقاي مباحث و مطالعات تطوري در تاريخ تشيع كمك مي‌كند. هدف‌گذاري پژوهش پيش رو، ترسيم جايگاه مهدي‌باوري در انديشۀ كيسانيان از وفات محمدبن حنفيه در سال 81 تا وفات عبدالله پسر وي ملقب به ابوهاشم در سال 98 است كه اين امر با استفاده از بقاياي آثار درون‌گروهي و همچنين كتاب‌هاي فرقه‌نگاري و تاريخي مرتبط با موضوع فوق ميسر شده است. بنابراين با استفاده از تجزيه و تحليل اطلاعات به دست آمده از پذيرفتني‌‌ترين نقل‌هاي تاريخي و بهره‌گيري از اصول پذيرفته شده در مطالعات فرقه‌نگاري و تاريخي و نيز ارائه تحليل‌هاي عقلاني مستند، به بررسي باور به مهدويت در ميان اين فرقۀ از ميان رفته، در اين بازۀ زماني خواهيم پرداخت. به نظر مي‌رسد كيسانيان در نخستين گام به انكار مرگ محمدبن حنفيه پرداخته و از مكان غيبت وي اظهار بي‌اطلاعي مي‌كردند. اما به مرور زمان از كوه رَضْوي و چگونگي غيبت وي و همچنين شرايط پس از ظهور او سخن به ميان آمد و اين روند، سيري صعودي يافت. در مقابل موعودگرايان كيساني، طرفداران ابوهاشم بودند كه به امامت او بعد از پدرش باور داشتند. هرچند برخي از همين گروه در عين اعتقاد به ابوهاشم، همچنان مهدويت محمدبن حنفيه را نيز انكار نمي‌كردند.