بررسي تطبيقي اثر افزايش درآمدهاي نفتي بر سياست‌گذاري‌هاي دولت در نهاد بوروكراسي: دو دوره‌ي 1356-1352 و 1389-1384

Comparative Study on the Effect of Oil Income on Policy-Making in Bureaucracy Institution (The Periods of 1972 – 1976 and 2004 – 2009)

كشور ايران از دهه‌ي40 به بعد عمده‌ي درآمد خود را از نفت به دست آورده است. در اين پژوهش اثر سياست‌هاي دولت بر نهاد بوروكراسي را در دو دوره 1356-1352 و 1389-1384 بررسي مي‌كنيم. هدف ما شناخت عللي است كه باعث مي‌شود، در اين دو دوره به رغم اختلافات ايدئولوژيكي، ساختاري و تاريخي در زمان شوك‌هاي قيمتي نفت تصميمات يكساني اتخاذ كرده و اين سياست‌ها نيز نتايج يكساني در نهاد بوروكراسي به بار مي‌آورند. در اين پژوهش از نظريه دولت ضعيف كشورهاي نفتي تري لين كارل مبني بر وجود چارچوب نهادي ضعيف دولت‌ها كه به طور تاريخي شكل گرفته، به منظور تبيين مسئله استفاده كرده و از نظريه دولت رانتير به عنوان علت لازم و نه كافي بهره برده‌ايم. روش اين پژوهش، روش تطبيقي تاريخي است. از تكنيك وابستگي به مسير در بررسي تاريخي دولت ضعيف و براي مقايسه يافته‌هاي تحقيق از جدول توافق ميل استفاده كرده‌ايم. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه در هر دو دوره سياست‌ها و نتايج يكساني در نهاد بوروكراسي اتفاق مي‌افتد. با بررسي تاريخي مسئله دولت ضعيف، به عنوان علت اصلي، و وجود دولت رانتير و عامل چند برابر شدن قيمت‌هاي نفت، به عنوان علل لازم اما نه كافي، تبيين‌كننده مسئله مورد نظر هستند.

Iran’s national income has been relied substantially on oil since 1960s. This study examines the state’s policy-making on bureaucracy institution in two varying time periods: 1972–1976 and 2004 –2009. These are two time periods that represent fundamental differences from historical, ideological and structural perspectives. Accordingly, this study examines whether the effects of oil income on state’s policy-making in bureaucracy institution vary across these two time periods. Theoretically, the present study is based on the weak state theory developed by Karl Lynn Terry. It refers to the state’s weak institutional frameworks and the lack of efficient infrastructures established over a long historical time. Methodologically, this study employs the comparative retrospective method and uses the technique of path dependency and the method of agreement table developed by Mill in order to compare research findings. According to the results of this study, there are almost similar patterns of state’s policy-making on bureaucracy institution in two varying time periods: 1972–1976 and 2004 –2009. Further, the results from a historical perspective indicate that the weak state is the most important factor, while the partial effect of two other factors, including the presence of rentier state and the spectacular increase in oil price, should be also taken into account.