تبيين حقيقت قبر و ثواب و عقاب آن از منظر صدرالمتألهين

در آيات و روايات متعددي از عالم قبر و عذاب و ثواب انسان در آن سخن رفته است. ازاين‎رو دانشمندان مسلمان به تبيين آنها پرداخته و بالطبع، هريك از متكلمان، فيلسوفان و مفسران براساس مباني خاص خود تبيين متفاوتي ارائه كرده‎اند. از جمله صدرالمتألهين، حكيم و مفسر دانشمند در مواضع متعددي از آثار خود ضمن بيان حيات‌هاي چهارگانه انسان، تبيين جديدي از حقيقت قبر به دست داده و عذاب و ثواب قبر را نيز به دو گونه تبيين كرده است: تبيين مبتني بر تمثل اخلاق و اعمال و رفع حجب و نيز تبيين مبتني بر ادراك وهمي‌عذاب و ثواب. در اين مقاله تلاش مي‎شود ضمن گزارش تبيين‌هاي صدرايي و مباني او، ديدگاه او با برخي آموزه‎هاي ديني در اين زمينه سنجيده شود. نتيجه اينكه تبيين‎هاي صدرايي از عناصر آموزه ديني معاد، هرچند مي‌تواند پاسخ‎گوي برخي شبهات باشد، با در نظر گرفتن ظواهر ديني، نيازمند تأملات بيشتر و مطالعات دقيق‌تري است.