كليدواژه :
وحدت شخصي وجود , تشكيك وجود , عرفا , فيلسوفان صدرايي , علامه طباطبائي , آيت‌الله جوادي آملي ,
چكيده فارسي :
فيلسوفان صدرايي به تشكيك در مراتب وجود، يعني وحدت وجود در عين كثرت وجود معتقدند و در برابر، عرفا و متصوفه اسلامي به وحدت شخصي وجود عقيده دارند؛ يعني وجود را واحد شخصي مي‌دانند كه همان وجود حق عزوجل است و غير حق را به وجود مستعار و مجازي موجود مي‌دانند نه به وجود حقيقي. در مقابل، حكما به كثرت وجود در عين وحدت قائل‌اند. در مكاتباتي كه ميان مرحوم سيداحمد كربلايي و حاج شيخ محمدحسين اصفهاني(كمپاني) در اين زمينه رد و بدل شد، مرحوم كربلايي از نظريه عرفا و مرحوم اصفهاني از نظريه فلاسفه دفاع مي‌كرد. علامه طباطبائي تذييلاتي بر اين مكاتبات مرقوم كرد و در نهايت از نظريه عرفا پشتيباني نمود. او بر اين باور است كه برهان حكما در باب تشكيك، مسلك عرفا را بعينه نتيجه مي‌دهد؛ يعني همان برهان تشكيك ما را به وحدت شخصي وجود و نفي كثرت حقيقي هدايت مي‌كند. آيت‌الله جوادي آملي نيز بر اين باور است و مي‌گويد: عرفان مبتني بر وحدت شخصي وجود، و فلسفه مبتني بر كثرت حقيقي وجود است. در عرفان، هستي محض وجود واحد است و در عرض يا طول آن وجود ديگري كه مستقل از آن و يا عين ربط به آن باشد فرض نمي‌شود و امور مقيد و محدودي كه تصوير مي‌شوند، آيات و نشانه‌ها و ظهورات واجب‌اند. در اين مقاله به نقد و بررسي ديدگاه و ادله اين دو بزرگوار پرداخته، و در نهايت حقانيت مسلك حكما اثبات شده است.
