جاي‌گزيني براي تمايز ميان حمل اولي ذاتي و حمل شايع صناعي در حل معضلات فلسفي

ارائه‌ تمايز بين حمل «اولي» و «شايع» توسط صدرالمتألهين، مشكلات فلسفي فراواني از جمله مشكل معروف وجود ذهني را حل كرد؛ اما خود موجب بروز مشكلاتي شد. براي حل مشكلات اخير تلاش‌هايي صورت گرفته است كه از جمله‌ آنها مي‌توان به تفكيك ميان حمل اولي به قيد قضيه و حمل اولي به قيد موضوع اشاره كرد. از نظر نگارنده اين نوشتار، اين تفكيك دقيق نيست؛ زيرا حمل اولي به قيد موضوع در واقع حمل مصطلح منطقي نيست، بلكه نوعي تقسيم موضوع است به دو اعتبار. در اين مقاله راه‌حل جديد و بسيار ساده‌اي ارائه مي‌شود كه بدون ايجاد مشكلات جديد، جاي‌گزين راه‌حل تمايز بين حمل اولي و شايع مي‌گردد. راه‌حل موردنظر به صورت بسيار خلاصه اين است كه در قضيه محمول از ذاتيات، شئون، حالات و ويژگي‌هاي موضوع است و لاجرم بايد از يك موضوع خاص انتزاع شده، بر همان موضوع حمل شود؛ نه اينكه از موضوعي انتزاع‌شده بر موضوع ديگري حمل شود. به عبارت دقيق‌تر وقتي موضوعي قابليت اين را دارد كه به چند اعتبار در نظر گرفته شود، ابتدا بايد مشخص شود در يك قضيه‌ معين كدام اعتبار موضوع مدنظر است تا محمول متناسب با آن اعتبار، از موضوع انتزاع شود و بر همان موضوع با همان اعتبار حمل گردد؛ نه اينكه از يك موضوع به يك اعتبار، محمولي انتزاع شود، ولي به همان موضوع با اعتبار ديگري حمل گردد. شهيد مطهري در كتاب «شرح منظومه»‌ خود به اين مطلب پرداخته است كه: «آيا واقعاً فرق حمل اولي ذاتي و شايع صناعي در نفس حمل است، يا در واقع و نفس الامر در حمل اختلافي نيست، و بازگشت اين اختلاف نيز به اختلاف در موضوع است؟». يكي از يافته‌هاي مهم اين پژوهش، تمايزي است كه بين دو حيثيت حكايتگري مفاهيم ذهني، يعني حكايتگري ذهن از عين و حكايتگري ذهن از ذهن صورت گرفته است؛ تمايزي كه يكي از عناصر اصلي راه‌حل جديد است.