بررسي تاريخي و فن‌شناسي زيارتنامۀ امامزاده‌ هاشم‌ آران ‌و بيدگل

Historical and Technical analysis of the Pilgrimage-letter of Imamazadeh Hashem in Aran & Bidgol

نمونه‌اي از يادگارهاي خوشنويسان، زيارتنامه‌ها هستند كه با توجه به حرمت، تبرك و كاربردي بودنشان، از يك جهت باعث ماندگاري و در نتيجۀ استفادۀ فراوان، باعث تخريبشان شده ‌است. اين مقاله با هدف مطالعات تاريخي و فن‌شناسي زيارتنامۀ امامزاده‌ هاشم بيدگل، به منظور دركِ‌ تكنيك ساخت، مواد و مصالح مورد استفاده‌، مطالعات تاريخي تطبيقي اثر، و شناخت خوشنويس آن، مورد ارزيابي قرار گرفته‌ است. اين زيارتنامه كه آن را محمود مديرالدوله، از خوشنويسان سدۀ سيزدهم قمري و از چهره‌هاي برجسته در دورۀ مظفرالدين‌شاه قاجار كتابت كرده‌، از سه جزء تكيه‌گاه چوبي، آستر كاغذي و بستر پارچه‌اي تشكيل شده‌ است. با مطالعات علمي آزمايشگاهي شيمي‌تر و آناليز دستگاهي FT-IR به شناسايي مواد به‌‌كاررفته در زيارتنامۀ امامزاده‌ هاشم پرداخته ‌شد. بر طبق داده‌هاي به‌دست‌آمده از FT-IR مشخص شد كه اين زيارتنامه، روي پارچه‌اي از جنس پنبه و از چسب و روني پروتئيني سريشم حيواني استفاده شده‌ است. با مطالعات ميكروسكوپي نوري انعكاسي، تكيه‌گاه زيارتنامه، چوب درخت نراد تشخيص داده ‌شد. با آزمايش‌هاي شيمي‌تر، مركّب از نوع مازويي، رنگ شنگرف و طلا تشخيص داده‌ شد.

Pilgrimage-letters are one of the outstanding instances of calligraphers’ works which, on the one hand, have been survived owing to their sanctity, sacredness and applicability, and on other hand, have been damaged and decayed as a result of frequent use. This paper aims at historical and technical analysis of the Pilgrimage-letter of Imamazadeh Hashem in order to discern the techniques and materials used in its fabrication, and to conduct comparative and historical study on this work as well as getting acquainted with its calligrapher. This Pilgrimage-letter is penned by Mahmoud Modir Al-Doleh, a prominent calligrapher lived during the reign of Mozaffar ad-Din Shah Qajar in the thirteenth century AH, and consists of three components including wooden board, paper liner and cloth bed. The materials used in the Pilgrimage-letter of Imamazadeh Hashem were discerned using scientific and laboratory studies of wet chemistry as well as FT-IR analysis. The data derived from the FT-IR analysis indicated that this Pilgrimage-letter is made of cotton fabric, protein adhesive and animal glue. Having conducted reflective optical microscope studies, it emerged that the board of the pilgrimage-letter is made of wood of fir tree. The results obtained from wet chemistry experiments revealed that the pilgrimage-letter has been written in Oak gall ink with vermillion and gold color.