تحليلي بر برنامه ريزي آموزشي و متون درسي دانشگاهي فلسفه در ايران

An Analysis of Educational Planning and Philosophy University Textbooks in Iran

اگر اين استعارۀ نسبتاً مشهور و البته تا حدي قابل دفاع را بپذيريم كه «فلسفه، مادر علوم است» و علوم در بسط تاريخي خود آهسته از فلسفه جدا شده و عزم سلوك تخصصي كرده‌اند، مي‌‌‌توان به نوعي از تقدم معرفتي، تاريخي، ارزشي و حتي سياست‌گذارانۀ فلسفه نسبت به ساير علوم انساني مدرن، سخن گفت. به نظر ميرسد نوع نگاه پيشگامان طراحي آموزش فلسفه غربي در ايران به اين حوزۀ معرفتي و انتظارات و تلقّي‌هاي بعضاً متفاوت و گاه متعارضي كه از ماهيت و كاركرد علمي­ معرفتي و گفتماني فلسفۀ جديد غربي داشته‌اند در برخي حوزه‌ها هم‌چون شيوۀ سياست‌گذاري اين رشته، تأثير آن در شكل‌دهي به جريان‌هاي فكري­ فرهنگي و حتي سياسي­ اجتماعي ايران معاصر جدي بوده است. اگرچه در خاستگاه‌هاي اوليه ورود فلسفه غربي (دانشكدۀ ادبيات و نه الهيات) به دانشگاه تهران، لزوماً نوعي خودآگاهي انتقادي در نسبت ما و اين حوزۀ معرفتي نداشته است اما آهسته در مسير توسعۀ رشته و به‌ويژه در اواخر دهۀ چهل و با شكل‌گيري زمينه‌هاي انقلاب اسلامي ايران و به‌ويژه پس از انقلاب اين وضعيت متفاوت شده است. اين مقاله ضمن تأكيد بر تحولات برنامه‌ريزي آموزش فلسفه در ايران، تحليلي انتقادي از سير تحولات برنامه‌ريزي آموزش فلسفه و منابع درسي آن ارائه مي‌دهد.

If we accept this relatively well-known and to some extent Justified metaphor that "philosophy is the mother of sciences", and sciences, in their historical expansion, have been slowly separated from philosophy and specialized, one can say that philosophy has a kind of epistemic, historical, value-oriented and even policy-making primacy over other modern Human sciences. It seems that the special approach of the pioneers of Western philosophy teaching in Iran to this epistemic field and their different and sometimes conflicting expectations and perceptions about the nature and function of the epistemic and discursive scientific function of Western philosophy, in some areas such as policy-making in this field, its influence in shaping the intellectual, cultural, and even the socio-political trends of contemporary Iran has been serious. Although in the early entrance of Western philosophy (through Faculty of Literature and Theology) to Tehran University, there was no critical self-awareness in our relationship with this epistemic field, but this situation developed slowly, especially in the late 1960s, with the formation of the grounds of Islamic revolution of Iran, and especially after the Islamic revolution. This paper, while emphasizing the developments in the planning of philosophy education in Iran, provides a critical analysis of the evolution of philosophical teaching planning curriculum developments.