چارچوبي نظري براي داوري در باب اخذ در شعر بر مبناي نظريه نظم عبدالقاهر جرجاني و نظريه فرماليسم روسي

A Theoretical Framework for Evaluation of Poetic Plagiarism Based On Al-Jurjᾱni's Theory of Nadhm and Russian Formalism

اين مطالعه مي كوشد چارچوبي نظري براي داوري در باب وقوع اخذ در شعر طرح كند. پرسش اين است كه با چه معياري مي توان حكم به وقوع اخذ در شعر متاخر از شعر متقدم داد و با چه روشي مي توان نحوه اين اخذ را ارزيابي كرد؟ روش مطالعه تحليلي – تطبيقي است. ابتدا با نگاهي انتقادي روند مطالعات سرقت شعري در سنت بلاغت عربي بازخواني مي شود. در اين بازخواني تاكيد مي شود كه عبدالقاهر جرجاني در ضمن مباحث مربوط به نظريه نظم، در موارد پراكنده اي به قضيه اخذ در شعر پرداخته و براي تحليل وقوع اخذ در اشعار متاخر از اشعار متقدم، روشي نظام مند را به كار بسته كه پس از وي ناديده گرفته شده است. بر اين مبنا، نخست روش وي در اين تحليل تبيين مي شود. سپس روش تحليل او با روش فرماليست هاي روس براي تحليل رابطه تاريخي اشعار مقايسه مي شود. اين مقايسه نشان مي دهد نظريه فرماليسم در قرن بيستم براي اين تحليل روشي مشابه با روش عبدالقاهر ارائه كرده است. سپس بر اساس مباني مشترك ميان اين دو نظريه، چارچوبي نظري براي داوري در باب اخذ در شعر طرح مي شود. در اين چارچوب تاكيد مي شود كه معيار صدور حكم در باب وقوع اخذ، فقط اشتراك دو شعر در كاربست هنرسازه هاي نو است. نحوه وقوع اخذ نيز با اين روش ارزيابي مي شود كه تحليل شود هنرسازه هاي مشترك چه كاركردي در ساخت هر يك از دو شعر داشته اند. مقايسه ميان نحوه كاركرد هنرسازه هاي مشترك مي تواند نحوه اخذ شعر متاخر از شعر متقدم را نشان دهد. سرانجام در يك مطالعه تطبيقي بر اساس معيار و روش مذكور، چند نوع متفاوت از نحوه وقوع اخذ ميان اشعار عملا تحليل مي شود.

This study is an attempt to present a theoretical framework for evaluation of poetic plagiarism. The study essentially dressed on what basis plagiarism can be spotted and how appropriation can be evaluated. The study is an analytical-comparative one. The analytical section of the study proposed a method and framework for determining whether a poetic work could be marked with plagiarism, and the comparative section applied the proposed framework in practice. a brief review of the literature on poetic plagiarism in Arabic rhetorical tradition was presented. It was shown that Al-Jurjᾱni has sporadically discussed poetic plagiarism besides elaborating his ‘theory of nadhm’ and has applied a systematic method for analyzing the relationship between poems which has not received attention thereafter. Then Al-Jurjᾱni’s method was compared with the method utilized by the Russian formalists in their analysis of the historical relationship between poems. The comparison showed that the formalist approach in the 20^th century used an analytical method similar to Al-Jurjᾱni’s. A new theoretical framework was proposed based on the common principles of these approaches for determining whether a poem was plagiarized. It was accordingly argued that plagiarism can be determined neither based on similarity of contents nor similarity of the common aesthetics, but rather based on the common features that the poetic works have regarding application of new aesthetics. Having proven that one poetic work was appropriated by another based on the proposed method, the was assessed to see what role the common aesthetics played in composition of each of the poetic forms since it is the aesthetics which mirrors the relationship between the poems in creation of their forms. That being the case, it was shown that a comparison of the functions carried out by the common aesthetics in formation of each poem can indicate how the former poem led to plagiarism in the latter. At the end, a comparative analysis was carried out based on the proposed method to show the different kinds of plagiarism in poetry.