واكاوي بسترهاي اجتماعي مؤثر بر اقدامات نوگرايانة صنيع الملك (پدر گرافيك مطبوعاتي ايران)

Probing of Social Fields Effecting on the Acts of Innovative of Seni' Olmolk (Father of Iranian press graphic)

صنيع‌الملك به‌دليل نوآوري‌هايش در گذار گرافيك ايران از مرحلة توليد تك‌ نسخه‌اي به مرحلة انبوه صنعتي نقشي كليدي داشت، لذا مي‌توان وي را پدر گرافيك مطبوعاتي ايران دانست. با كمي تأمل بر اقدامات او، تأثير تحولاتي خارج از قلمرو هنر به‌ عنوان زيرساخت‌ نوآوري‌هاي وي آشكار مي‌شود. اما چه تحولاتي، طليعة شكل‌گيري اين نوآوري‌ها بود؟ اين مقاله از نوع كيفي و به روش تحليلي است. شيوة گردآوري اطلاعات آن مبتني بر داده‌هاي كتابخانه‌اي و مطالعة اسناد تصويري است. چارچوب نظري مقاله ملهم از جامعه‌شناسي هنر، به نام بازتاب است. مباني نظري بازتاب بر اين ايده استوار است كه جامعه و تحولات آن بر هنر اثر مي‌گذارد. به تعبير دقيق‌تر، هنر به ‌عنوان بخشي از لايه‌هاي فرهنگي جامعه همواره متأثر و ملهم از تغييرات جاري در متن آن است، بنابراين نمي‌تواند مستقل از جامعه باشد. هدف اصلي مقاله، شرح آن است كه اگر چه در زمان قاجار، واژه‌اي به نام طراحي گرافيك وجود نداشت اما تحولات سياسي، فرهنگي و صنعتي ايران، بستر سير تكويني آن، از جمله شكل‌گيري انواع نويني همچون گرافيك مطبوعاتي را بوجود آورد. دستاورد اين مقاله، آن است كه طراحي گرافيك ايران نه ‌تنها به ‌يكباره و در خلأ شكل نگرفت، بلكه بازتاب و محصول وجود روابط انضمامي ميان هنر و اصلاحات ابعاد گوناگون جامعه بوده است و اين نتيجه بي‌آنكه خلاقيت هنرمندان پيشكسوتي چون ابوالحسن غفاري را ناديده بگيرد، بيان مي‌كند كه سير تكويني هنر صرفاً معطوف به كنش‌هاي فردي هنرمندان نبوده، بلكه بر پاية زنجيره‌اي از عوامل گوناگون اجتماعي از جمله اصلاحات جامعه شكل گرفته و مي‌گيرد.

Seni’ Olmolk played a key role in transition of this art from traditional to modern so that he can be called the Father of Iranian press graphic.The current paper is theoretically inspired by art sociology. It uses analytic methodology and library data and study of pictorial documents. This paper mainly aims at stating that although there was nothing as graphic in Qajar period, political, cultural, and industrial evolutions reflective of interactions with Europe, such as arrival and promotion of printing technique, the art of photography, European press and eventually production of Iranian press created circumstances to enable the realization of new graphics aspects specially press graphic with the endeavor of Abolhassan Ghaffari. In summary, this article tries to suggest that creation path of various arts including graphic design is not a one-dimensional process or merely based on individual efforts and genius of artists, but a social product and reflective of the society's upheavals which is complementary to symbiosis of that genius and efforts with structures of the society. According to the data from the research, it can be argued that not only has design graphic in Iran not formed at once without any background,but also it is the reflection of the implicit relations modernization of Iran happened in Gajar Era.