سنجش كاربست ابزارهاي انسجام واژگاني در كتاب هاي فارسي متوسطه ي اول

Evaluating the use of lexical coherence tools in Persian textbooks of junior high school

در پژوهش حاضر، محتواي كتاب­هاي درسي فارسي متوسطه­ ي دوره­ ي اولِ (هفتم، هشتم و نهم) سال تحصيلي 96–97، از منظر كاربرد ابزارهاي انسجام واژگاني و در چارچوب نقش ­گرايي هليدي و حسن (1976) مورد واكاوي قرار گرفتند. پژوهش به شيوه­ ي تحليل محتوا و به صورت توصيفي انجام گرفت و محتواي آن شامل سه كتاب عنوان شده در فوق بود كه از هريك، سه فصل به شيوه­ ي تصادفي انتخاب شدند. مواردي كه از نظر هليدي و حسن ابزارهاي انسجام واژگاني محسوب مي‌شوند در سه كتاب درسي استخراج گرديده و بسامدگيري شد. درصد وقوع هريك از ابزارها نيز به­دست آمد. پس از بررسي داده­ ها مشخص شد، كتاب فارسي هفتم با 158 مورد، كتاب فارسي هشتم با 125 مورد و فارسي نهم با 120 مورد، در به ­كارگيري ابزار انسجام واژگاني به ترتيب در رتبه‌هاي اول تا سوم قرار دارند. در كتاب فارسي پايه ­ي هفتم، باهم ­آيي بيشترين ابزار انسجام به­ كاررفته و تضاد، كم­ترين ابزار استفاده شده بود. در فارسي هشتم، باهم ­آيي و هم­ معنايي به ترتيب بيشترين و كم­ترين ابزار انسجام واژگاني به­ كاررفته در اين كتاب و در فارسي نهم نيز، شمول معنايي بيشترين و باهم­ آيي كم­ترين ابزار به­ كار رفته بودند. در راستاي تحليل آماري دقيق­ تر و يافتن معناداري در توزيع ابزارهاي انسجام واژگاني در هريك از كتاب­ ها، از آزمون مجذور كاي استفاده گرديد. بر اساس نتايج به دست آمده در سطح p<0,05، ميان توزيع ابزارهاي انسجام واژگاني به­ كاررفته در هريك از پايه­ هاي تحصيلي هفتم، هشتم و نهم، تفاوت معني­ داري وجود دارد.

In the present study, contents of Persian textbooks of junior high school (seventh, eighth and ninth grades) were examined regarding the use of lexical coherence tools within the framework of Halliday and Hasan's Functional linguistics theory (1976). The research was conducted in a content analysis method and was descriptive. From each of the three books, three chapters were randomly selected. All lexical coherence tools were identified and tallied in the textbooks. The percentage of occurrence of each instrument was also obtained. The results showed that in the seventh, eighth, and ninth grade Persian books 158, 125, and 120 lexical coherence tools were used, respectively. In the seventh grade book, collocations and opposites were the most and the least commonly used instruments, respectively. In the eighth grade book, collocation and synonymy were the most and the least used instruments, respectively. In the ninth grade books, hyponymy and collocation were the most and the least used instruments, respectively. For more accurate statistical analysis, Chi-square test was used to explore the distribution of lexical coherence tools in each of the books. Based on the results obtained at the level of p <0.05, there was a significant difference between the distribution of lexical coherence instruments in each of the books.