«تاريخ هنر» به مثابه «تاريخ سياسي» نقدي بر رويكرد سياست-محور در تاريخ‌نگاري هنر اسلامي

Art History as Political History, a critique of the political approach in Islamic Art Historiography

تسلط رويكرد سياست-محور در تاريخ‌نگاري از اواخر قرن نوزدهم و مقارن با پيدايش رويكردهاي تاريخ جديد به چالش كشيده شده است و تاريخ‌نگاران و فيلسوفان تاريخ در دوره‌ي جديد در تلاش براي به چالش كشيدن اين پارادايم، الگوها و شيوه‌هاي تاريخ‌نگري و تاريخ‌نگاري بديلي ارائه كرده‌اند كه با عنوان «تاريخ جديد» شناخته مي‌شود. منابع گوناگون تاريخ هنر و معماري اسلامي در طول قريب به دو سده‌ از پيدايش اين حوزه‌ي مطالعاتي و مشخصاً يك سده از ورود اين حوزه به آكادمي و در نتيجه توليد گستره‌ي متنوعي از متون پيرامون ميراث هنري تمدن اسلامي، سنت تاريخ‌نگاري مشخصي را شكل داده‌اند كه نگارندگان آن را «سنت تاريخ‌نگاري هنر اسلامي» مي‌نامند. حال اگر بر اساس پارادايم تاريخ جديد به نقد اين سنت تاريخ‌نگاري بپردازيم به نتايج قابل توجهي دست خواهيم يافت. هدف از اين پژوهش، پرده برداشتن از رويكرد سياست-محور موجود در سنت تاريخ‌نگاري هنر اسلامي و نقد پارادايم تاريخ‌نگاري سنتي مسلط در اين سنت است. رويكرد روشي انجام اين پژوهش كيفي است. داده‌ها با استفاده از روش كتابخانه‌اي-اسنادي گردآوري شده و براي تحليل داده‌ها از تكنيك «تحليل مضمون» استفاده شده است. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، منابع و متون اصلي تاريخ‌ هنر اسلامي عمدتاً منظر روايي سياسي را براي روايت تاريخ و سرگذشت هنرها در جوامع اسلامي به كار بسته است و در نتيجه‌ي آن بخش مهمي از ميراث هنري تمدن اسلامي به حاشيه رانده شده‌است.

The dominance of political approach in historiography was challenged in late 19th century and contemporary to the emergence of the new approaches in historiography. In their attempt to challenge traditional paradigm of historiography, historians presented some new models and approaches in historiography which are called “new history”. Different sources of Islamic art and architecture, after nearly two centuries of the emergence of this field of study and one year of its entrance into the academy which led into the production of many texts on the artistic heritage of Islamic civilization, has formed a specific historiographical tradition called “Islamic art historiographical tradition” by the authors of this paper. Had we criticize this historiographical tradition according to the “new history” paradigm, we would come into significant results. This research seeks to reveal the political approach in Islamic art historiography and criticize its dominant traditional historiographical paradigm. This is a qualitative study. Data are gathered from library and are analyzed with thematic analysis technique. Results show that the main sources and texts of Islamic art history had almost chosen political perspective for their historical narration of the story of art in Islamic countries and thus have marginalized great parts of the artistic heritage of Islamic civilization.