توغ‌هاي نفيس و تاريخي شهرستان‌هاي كاشان، آران ‌و بيدگل و نطنز

Structural and Symbolic Features of Iranian Toq

بحث اصلي اين مقاله بررسي وضعيت و خوانش كتيبۀ توغ‌هاي تاريخي منطقۀ كاشان به عنوان اسنادي از تاريخ، فرهنگ و هنر اين منطقه است. امروزه توغ‌هايي نفيس با پيشينه‌اي چندصدساله در بسياري از حسينيه‌ها، تكيه‌ها، زيارتگاه‌ها و مساجد شهرها و آبادي‌هاي منطقه نگهداري ‌شده و در ايام عزاداري در ميان دسته‌هاي عزادار برافراشته مي‌شود. تزيينات توغ به طور عمده شامل كتيبه‌ها و نقوش گل‌ و بوته و اسليمي است. اين تزيينات بر اجزاي مختلف آن، با ظرافت، مشبك‌كاري و كنده‌كاري شده است. كتيبه‌ها كه به نقوش ظريف گل‌ و بوته مزين است، شامل آيات قرآني، احاديث، ادعيه و شعارهاي شيعي و تاريخ ساخت توغ است. ساختار، محتواي عناصر رمزي و كتيبه‌هاي آن، در مجموع، تجليگاه فرهنگ ايراني است. در اين پژوهش، بيش از پنجاه توغ در شهرها و آبادي‌هاي كاشان، آران‌وبيدگل، نطنز، نوش‌آباد، قمصر، ابوزيدآباد، جوشقان، قمصر، ابيانه، راوند، نصرآباد، ده‌آباد، ارمك و قه مورد بررسي قرار گرفته كه عمدۀ آن‌ها از دوران صفوي است؛ اما قديمي‌ترين آن‌ها مربوط به علم حسينيه خانقاه عبدالصمد بيدگل از سال 1046 هجري و توغ مسجد چهار درخت جوشقان استرك به تاريخ 1077 و جديدترين آن توغ شيخ رضاي كاشان از سال 1242 است. به طور كلي، توغ به جز ارزش‌هاي هنري و آييني و نشانه‌شناختي، دربردارندۀ اسناد تاريخي مهمي از دوران صفوي تا اوايل قاجاري كاشان هستند، اما تقريباً همۀ آن‌ها آسيب ديده و در وضعيتي نامناسب نگهداري مي‌شوند.

Toq came to Iran from Central Asia as a branch of science and was then used in military establishment and religious communities, especially the rituals in Moharram. Toq structure and content changed in the Safavid period because of cultural conditions and it became distinct from its non-Iranian versions. In this period, Toq has been depicted as a plant surrounded with two or more dragons. Apart from this issue, since late 11th century a thin blade of steel with a design of floral motifs and a delicate lattice work has been replaced with the former thick brass one. Several decades later, lattice-work inscriptions decorated with delicate arabesque designs replaced the latter one. Making Iranian Toq continued until the early Qajar period but was then completely forgotten. Several reasons suggest that Iranian Toq is in fact a symbol of is a vegetable (plant) element aside which a serpent or dragon has laid. This element is also seen in mythologies and symbolisms are probably the origin of Iranian art and Toq. This is corroborated as serpent-tree image is seen in the symbolism of the ancient culture of China, West Asia, and Iran. Despite the positive/negative dual view to the serpent motif, this serpent can be recognized as the guardian of the tree of life.