اولويت‌بندي مناطق احداث سد زيرزميني با استفاده از روش ميانگين هندسي در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي

Prioritization of potential areas for construction of underground dam using geometric average method in geographical information system

يكي از راه هاي برطرف‌كردن كمبودهاي فصلي آب، استفاده از آبهاي زيرزميني است. از آنجا كه انتخاب محل مناسب براي احداث سد زيرزميني به‌منظور ذخيره‌سازي آب‌ مسئله‌اي مهم و چالش برانگيز است، استفاده از روشي با كمترين خطا در مطالعۀ اين مناطق ضروري است. هدف اين پژوهش انتخاب بهينۀ مكانهاي مناسب براي احداث سد زيرزميني، در حوضۀ آبخيز همدان‌ـ بهار با استفاده از يك روش جديد در محيط سامانۀ اطلاعات جغرافيايي (GIS)، به‌منظور كاهش خطا بوده است. بر اين اساس، ابتدا معيارهاي لازم و تأثيرگذار در انتخاب مكان مناسب براي احداث سد زيرزميني شامل چگالي آبراهه، فاصله از قنات، چشمه و چاه، زمينشناسي، شيب، فاصله از گسل، نزديكي به جاده و روستا و كاربري اراضي شناسايي شد. سپس لايه هاي اطلاعاتي مختلف در محيط GIS و با استفاده از تابع لجستيكي (انتقال به دامنۀ صفر و يك)، وزندار شدند و در نهايت همۀ نقشه هاي وزندار با استفاده از رابطۀ ميانگين هندسي تلفيق شدند تا مدل نشان‌دهندۀ مناطق مناسب براي احداث سد زيرزميني به‌صورت يك نقشه توليد شود. نتايج مطالعه نشان داد روش به‌كار گرفته‌شده مي تواند به‌شكل مطلوبي محدودۀ ‌مطالعه‌شده را كوچك كند و حدود 10 درصد از كل آبراهه ها را به‌عنوان آبراهه هاي مناسب براي احداث سد زيرزميني شناسايي و معرفي كند.

Exploitation of underground water resources is a way to modulate the shortage of seasonal water. In this regard, proper site selection for constructing underground dam to reserve waters is a challenging issue. Thus, using an approach with minimum error is essential. The purpose of this paper was optimum selection of potential sites for constructing underground dam in Hamedan-Bahar catchment basin using a new GIS-based approach to reduce the error. For this purpose, the efficient criteria of a proper site to make underground dam were first recognized. These criteria include density of drainages, separation of the aqueducts, spring and wells, geological appropriate, slope, fault density, proximity to roads and villages and special conditions of land use. Then, different evidence layers were weighted in [0, 1] range using logistic function in geographic information system. Finally, the weighted evidence layers were integrated using geometric average function. Thus, a model representing favorable areas for making underground dam was generated. The results obtained introduced less than 10% of the streams (respecting the whole streams in the study area) as suitable, and demonstrated that the method applied can be used efficiently to delimit the study area and to recognize suitable streams for construction of underground dam.