عوامل روانشناختي و محيطي مؤثر بر مواجهه اطلاعاتي

PSYCHOLOGICAL an‎d ENVIRONMENTAL FACTORS AFFECTING INFORMATION ENCOUNTERING

مقدمه: مبتني بر ميزان آگاهي افراد از نياز اطلاعاتي خود و نيز، هدفمندي در رفع آن، ميتوان رفتارهاي اطلاعاتي انسان را به دو مقوله كلي تقسيم كرد؛ رفتار اطلاع يابي و مواجهه اطلاعاتي. در تعريفي ساده، مواجهه اطلاعاتي، كسب اطلاعات به صورت غيرمنتظره است. هدف اين مطالعه، شناخت درباره چيستي و عوامل روانشناختي و محيطي موثر بر رخداد اين پديده است. روش: اين پژوهش با استفاده از روش كتابخانهاي انجام گرفته است. يافته ها: تصميم آگاهانه يا نا آگاهانه براي پيگيري اطلاعات به وسيله فرايند پيچيده اي از شناخت، انگيزش و هيجان هدايت ميشود. ويژگي هاي شخصيتي خاص و همچنين، حالت هاي انگيزشي و هيجاني خاص، كشف غيرمنتظره را بهبود ميدهند. برخي از عوامل محيطي وجود دارند كه ميتوانند احتمال رخداد مواجهه اطلاعاتي را افزايش دهند. نتيجه گيري: رفتار انسان محصول سه عامل است؛ انگيزش، توانايي و محرك هاي بيروني. در زمينه رفتار اطلاعاتي، نيازها و علاقه هاي اطلاعاتي، انگيزش را پديد مي آورند. منظور از توانايي، توانايي هاي شناختي و روانشناختي است. محرك هاي بيروني، ساختارهاي همگرا و واگرا در محيط اطلاعاتي را شامل مي شود كه امكان بروز رفتارهاي اطلاعاتي همگرا و واگرا را فراهم ميكنند. از اينرو، ميتوان گفت اگرچه ميزان آگاهي كاربر از نياز اطلاعاتي خود و هدفمندي در رفع آن و همچنين، توانايي هاي شناختي و روانشناختي وي، همگرا بودن يا واگرا بودن رفتارهاي اطلاعاتي او را تعيين ميكنند، اما اين ساختار محيط اطلاعاتي است كه راه هاي تعامل كاربر با محيط اطلاعاتي را شكل ميدهد و زمينه را براي ظهور رفتارهاي همگرا و واگرا فراهم ميسازد. همچنين، تفاوتهاي فردي در ميزان مواجهه اطلاعاتي به صورت عميقي در توانايي هاي شناختي انسان از جمله پردازش اطلاعات، توجه و ادراك ريشه دارد. رخداد مواجهه اطلاعاتي مستلزم واگرايي در رفتار اطلاعاتي است. واگرايي در رفتار اطلاعاتي نشانه اي از تفكر واگرا است. از اينرو، چنين به نظر ميرسد كه ضروري است درباره عواملي كه بر تفكر واگرا موثر هستند، شناخت به دست آورد.

Introduction: Information behaviors can be divided into two general categories based on the degree of users’ awareness of information need and purposiveness in meeting it: information seeking and information encountering. In a simple definition, information encountering is serendipitous acquisition of information. The aim of this study is to see what information encountering is and to identify psychological and environmental factors affecting the occurrence of this phenomenon. Methodology: This research implemented a library research method. Findings: The conscious or unconscious decision to pursue information is guided by a complex process of cognition, motivation and emotion. Certain personality traits as well as certain motivational and emotional states seem to enhance serendipitous discovery. There are some environmental factors increasing the occurrence possibility of information encountering. Conclusion: Human behavior is the product of three factors: motivation, ability, and extrinsic triggers. Regarding the information behavior, information needs and interests create motivation; ability includes cognitive and psychological abilities; Extrinsic triggers include divergent and convergent structures in informational environment providing possibilities of appearing divergent and convergent information behavior. Although the degree of user’s awareness of own information need and purposiveness in meeting it and so his/her cognitive and psychological abilities determine the divergence or convergence of information behavior, but this is the structure of informational environment that provides the ways users can interact and make it possible users to be diverged or converged. Individual differences in the degree of information encountering relate profoundly to cognitive abilities such as information processing, attention, and perception. The occurrence of information encountering requires divergence in information behavior. Divergent information behavior signifies divergent thinking. Therefore, it is necessary to recognize factors influencing the divergent thinking.