رويكردي عرفاني به تمثيل آيينه در روايت امام رضا(ع)

امام رضا (ع) براي تبيين رابطۀ خالق و مخلوق از تمثيل آيينه بهره مي‌جويند، اين تمثيل به‌خاطر ژرفاي آن مورد توجه يكي از عرفاي شيعه واقع شده است. سيد قطب‌الدين نيريزي از اين تمثيل مباحث مهمي را در حكمت الهي و جهان‌شناسي عرفاني مثل ربط حادث به قديم، وجود اضافي ماسوي‌الله و نحوۀ قيوميت خداوند استنباط مي‌كند. اين نوشتار، ابتدا به بررسي بستر اين رويكرد كه جواز تمثيل از ناحيۀ اولياي الهي است، مي‌پردازد. سپس رهيافت عرفاني او و عناصر آن مورد تدقيق قرار مي‌گيرد، در اين راه ابتدا چيستي صورت در آيينه و نظرات مختلف دربارۀ آن سپس كيفيت انتشار نور، مظاهر مختلف نور از نظر قطب‌الدين نيريزي و خوانش او از سخن امام رضا (ع) درباره حقيقت نور بررسي مي‌گردد؛ در انتها كوشش مي‌شود اركان اين تمثيل رضوي كه قطب‌الدين را به پيدا كردن آن‌ها برانگيخت اما به‌ صراحت از آن‌ها نگفت، يافته شود. نتيجۀ شاخص اين موردپژوهي، مبتني بودن اين تمثيل عرفاني به منبع اصيلي چونان فرمايش امام رضا (ع) باشد.