تحليل محتواي كتاب هاي درسي علوم تجربي در دوره اول متوسطه از لحاظ توجه به آموزش هاي زيست محيطي

Content Analysis of the Science Textbooks in first stage of high school from the Perspective of Environmental Education

آموزش‌هاي زيست محيطي در دوره‌هاي تحصيلي مختلف مي‌تواند نقش موثري در بسيج افكار عمومي جهت حفاظت از محيط زيست داشته باشد. با توجه به نقش كتاب‌هاي درسي علوم دورة متوسطه در اين زمينه، هدف از اين پژوهش بررسي محتواي كتاب‌هاي درسي علوم تجربي از لحاظ توجه به آموزش‌هاي زيست محيطي است. اين پژوهش به روش تحليل محتواي كمي انجام شد. جامعه و نمونه آماري شامل تمام كتاب‌هاي علوم تجربي دورة اول متوسطه در سال تحصيلي 1396-1395 است كه به شيوة كدگذاري قياسي بررسي شدند. جهت اعتبار بخشي به يافته‌ها، از دو كدگذار ديگر نيز استفاده شد و ميزان توافق ميانكدگذارها برابر با90% به دست آمد. يافته‌ها بيانگر آن است كه مقوله‌هاي آموزش محيط زيست به صورت (65%)متن، (11%) پرسش،(21%)تكليف و(13%) تصوير قرار گرفته‌اند. همچنين مقوله‌هاي آموزش محيط زيست در بعد شناختي (78%) و در ابعاد نگرشي (17%) و مهارتي (13%) است. مهمترين نقطه قوت كتاب‌هاي مورد بررسي، توجه به سطوح بالاي شناختيدر طراحي تكاليف گروهي است. اما به قدر كافي توجه نكردن به اصول سازماندهي در ارائة محتوا، به ويژه در پاية هشتم، به عنوان مهمترين ضعف اين كتاب‌ها، محسوب مي‌شود. از مهمترين پيشنهادهاي ارائه شده براساس يافته‌هاي اين پژوهش مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: اعمال ديدگاه‌هاي برنامه‌ريزان درسي در مورد چگونگي رعايت اصول سازماندهي محتوا؛ نيازسنجي نيمه متمركز درمورد مسائل زيست محيطي كشور و طراحي و تدوين كتابي فعاليت‌ محور در حوزة آموزش حفاظت از محيط زيست؛ چگونگي طراحي فعاليت‌هايي جهت ارتقاي نگرش و مهارت‌هاي دانش‌آموزان در كتاب موجود.

The purpose of this study was to examine the content of science textbooks based on the environmental education. Statistical content analysis was the method employed in this study. The statistical population and sample in this research included all of the science textbooks in the first stage of high school, published in the academic year 2016-2017. The text-books were analyzed and coded deductively. In order to determine the validity of the data, two other coders also coded the data and the degree of the agreement between the all coders was 0.90. The findings of the study revealed that the environmental education themes appeared 65% in the text, 11% in the questions, 21% in the assignments and 13% in the pictures. Moreover, it was found that 78% of the environmental education themes were in the form of cognitive, 17% affective, and 13% psychomotor dimensions. The results suggest that the main strength of the science textbooks is their consideration of the high levels of Bloom's Cognitive Domain in designing groupwork activities. However, their weakness is in their insufficient consideration of the principles of the curriculum organization, especially in eighth grade.