بررسي اهداف و ابزارهاي سياستي در اسناد مرتبط با علم و فناوري

A Review on Policy Objectives and Instruments in Iran’s S&T Documents

هدف از اين مقاله، تحليل محتواي اسناد كلان مرتبط با علم و فناوري به منظور بكارگيري و استفاده از آنها در تدوين برنامه ششم توسعه است. در اين پژوهش، اسناد كلان مرتبط با علم و فناوري كشور شامل سند سياست­ هاي كلي علم و فناوري، سند سياست ­هاي كلي اقتصاد مقاومتي، نقشه جامع علمي كشور، سند چشم‌انداز بيست ساله و برنامه پنجم توسعه مورد بررسي و تحليل قرار گرفته ­اند. اين اسناد، مبتني بر اهداف و ابزارهاي سياستي و همچنين گروه­ هاي هدف، مطالعه و مواد مرتبط آنها تحليل شده‌اند. روش پژوهش حاضر، تحليل محتواي كيفي با رويكرد تلخيصي بوده بدين مفهوم كه نخست چارچوب ارزيابي، استخراج و بر اساس مؤلفه‌هاي آن، مبادرت به تحليل محتوا شده است. نتايج پژوهش حاضر نشان مي­ دهد كه اهداف سياستي ارتقاء ظرفيت پژوهش و بهبود عملكرد فناوري و نوآوري، داراي بالاترين فراواني تكرار بوده‌اند. از منظر ابزارهاي سياستي و بر اساس نوع مداخله دولت، حمايت مالي براي تحريك طرف عرضه و سياست­ هاي اصلاحي شرايط كلان، داراي بالاترين فراواني تكرار مي ­باشند. از سوي ديگر، سياست هاي تقويت طرف تقاضا، حمايت­هاي مالي كاتاليزوري بر اساس نوع مداخله و همچنين سياست‌هاي تقويتي براي كاربران دانش در بخش خصوصي در ميان ابزارهاي سياستي داراي پائين­ ترين فراواني تكرار بوده ­اند. نتايج اين پژوهش همچنين نشان داده كه تدوين احكام سياستي در حوزه علم و فناوري نيازمند استفاده از اهداف و ابزارهاي سياستي متنوع و تركيب ابزارها براي اثربخشي بيشتر است.

This article aims to analyze the content of main documents related to science and technology to be used in formulating the Sixth Development Plan. This research examines higher documents related to science and technology, including main policies for science and technology, main policies for resilient economy, national master plan for science and education, Iran's vision 2015 and the 5th national Development Plan. These documents were studied based on policy objectives, policy instruments and target groups, and the related articles were analyzed. The research method is summarizing qualitative content analysis. This means that at first the assessment framework is provided and then content analysis is performed based on its components. The results show that the research capacity enhancement and the technology and innovation performance are the most emphsized policy objectives. In terms of policy instruments and based on the type of government intervention, financial support for supply-side encouragement and macro conditions policies have the highest frequency. On the other hand, policies for strengthening the demand side as well as catalytic financial supports based on the type of intervention and strengthening policies for knowledge workers in the private sector have the lowest frequency among policy instruments. The results show that the formulation of science and technology related provisions requires attention to wide range of policy objectives and instruments as well as a wise mix of instruments to be more effective.