تبيين الگوي ارتباطات عمومي علم در برنامه‌سازي علمي در سيماي جمهوري اسلامي ايران

Pattern Explanation of Public Science Communication in Scientific Programming in IRIB

رسانة ملي يكي از بازيگران اصلي فرآيند ترويج علم در كشور است كه مسئوليت پيوند حوزة علم و عرصة عمومي و نهادينه‌سازي گفتمان علمي را بر عهده دارد. هدف از ‌اين پژوهش، تبيين الگوي پارادايمي ارتباطات علم در برنامه‌سازي علمي در تلويزيون است كه ضمن احصاي شرايط علّي، زمينه‌اي و ميانجي به شناسايي راهبردهاي مناسب براي كنش متقابل رسانه در فرآيند رسانه‌اي‌سازي علم و سرانجام پيامدهاي منتج از اين الگو مي‌انجامد.روش تحقيق ‌اين پژوهش نظريه مبنايي است و داده‌هابا روش نمونه‌گيري نظري ازطريق مصاحبه عميق غير‌ساختار‌يافته با 12 نفر از صاحبنظران كه در طراحي و راهبري برنامه‌هاي علمي نقش داشته‌اند، بدست آمد. يافته‌‌هاي ‌اين مقاله حاكي از آن است كه الگوي منتخب رسانة ملي در بازنمايي علم، الگوي نقصاني است. دلايل اتّخاذ اين الگو عبارت است از داناي‌كل پنداري رسانه، تصور نادرست از سطح ادراك عامّه از علم، پيچيده‌انگاري زبان علم، محدوديت منابع در برنامه‌سازي علمي، فقدان فرهنگ حمايتگر علم و عدم ثبات و تمايزِ وظايف ساختاري شبكه‌هاي عمومي و تخصصي تلويزيون. به اين ترتيب با الگوي نقصاني ترويج علم، كنشگري رسانه در حوزة ارتباطات علم با راهبردهايي چون تخصص‌زدگي، عوام‌زدگي، كليشه‌سازي يا نتيجه‌گرايي علمي معنا مي‌يابد. درنتيجه، ارائة ايدئولوژيك علم، خلط علم و شبه‌علم، برجسته‌سازي دستاوردهاي علمي، عدم ورود علم به حوزة عمومي، ترويج علم محض و عدم ارتباط تعاملي رسانه با عموم و جامعة علمي را به دنبال دارد. بنابراين ضروري است كه رسانة ملي با اتخاذ الگوي مشاركت در ترويج علم، از رويكرد همگاني‌سازي علم به رويكرد درگيرسازي عموم در علم تغيير موضع دهد.

IRIB as a main actor in science popularization process, is responsible for joining public sphere with science through which scientific discourse is institutionalized. Studies on media science have shown that scientific programming on Iran TV results from the interaction of many contextual components. In this essay, the causal conditions, the context, the media strategies and consequences have been identified and a Paradigmatic model for scientific programming proposed. The research method of this research is the grounded theory, and the data were gathered by theoretical sampling through the unstructured, deep interviews with 12 experts who were involved in the process of producing and organizing scientific programming. Findings of this essay suggest that IRIB pattern in science representing, is deficit model. The reasons led to this model, are the whole knowledgeable media, the misconception of the level of public perception of science, sophisticated science, the limited resources allocated to science programs, the lack of culture supporting science and the lack of stability and distinction between the missions of public or specialized TV channels. So through the deficit model for science popularization, extreme specialization, extreme simplification, science stereotyping or consequentialism were chosen as the media strategies in science communication. These approaches result in ideological science, fusion of science and pseudoscience, highlighting the local science achievement, failure to bring science to the public sphere, pure science popularization and the lack of interactive communication between media, public and scientists. Therefore, it is necessary for IRIB to transfer from generalization approach to public engagement in science thorough participation model.