سبك ماكيومنتري؛ از دگرگوني فرم مستند تا واژگوني ادعاي بازنمايي واقعيت

A Study of the Mockumentary Style; From Transformation of the Documentary Form to the Subversion of Claims of Representing Reality

نظريه‌پردازان مطالعات فيلم در مورد فيلم «مستند» تعاريف و ديدگاه‌هاي مختلفي داشته‌اند. عوامل گوناگون فرهنگي و اجتماعي در دوره‌هاي مختلف تاريخي باعث به‌وجود آمدن پيش‌فرض‌هاي متفاوتي دربارۀ فيلم مستند شده و انتظارات مختلفي از اين فرم سينمايي و تلويزيوني پديد آورده و روند تحولات آن‌ را تحت تأثير قرار داده است. ازجمله اين تحولات، دگرگوني شيوۀ بازنمايي واقعيت در فيلم مستند است. در نتيجۀ اين تحولات، گونه‌هاي جديدي به وجود آمده كه تناقضات موجود در ماهيت فيلم مستند را برملا كرده و ادعاهاي مستندنمايي را به چالش مي‌كشند. ماكيومنتري يكي از همين گونه‌هاست كه در سال‌هاي اخير نمونه‌هاي آن در بخش‌هاي سينمايي و تلويزيوني جهان و ايران افزايش يافته اما دربارۀ آن پژوهش‌هاي چنداني انجام نشده است. اين مقاله با استفاده از يافته‌هاي يك پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي به اين پرسش مي‌پردازد كه پيدايش سبك ماكيومنتري مبتني بر چه ابعاد نظري و تاريخي بوده و اين سبك چه تغييرات فرمي در بازنمايي واقعيت در فيلم مستند به وجود آورده است. مقاله استدلال مي‌كند كه ماكيومنتري با بهره‌مندي از تكنيك‌هاي رايج در هر دو قالب مستند و داستاني، مرزهاي اين دو را به چالش ‌كشيده و جايي ميان آن دو قرار مي‌گيرد. علاوه‌بر اين، ماكيومنتري با استفاده از تمهيداتي مانند انعكاسي بودن و پارودي، ادعاي بازنمايي واقعيت در مستند را واژگون كرده و از اين طريق واقعيت‌هاي پنهان ديگري را در قالبي ديگر آَشكار مي‌كند. بدين‌ترتيب اين مقاله جايگاه ماكيومنتري در تاريخ تحولات فيلم مستند را تبيين كرده و نشان مي‌دهد كه اين سبك سينمايي چه دگرگوني‌هاي فرمي در بازنمايي واقعيت ايجاد كرده است.

Film studies theoreticians have always had different views and definitions of “documentary” form. Different cultural and social factors have contributed to the construction of different expectations regarding the documentary form and have had various effects on its development in different periods. These expectations have had different effects on the modes of representing reality in the documentary form and have problematized its representations. Mockumentary is one of these problematizing forms which has had a rise in popularity in cinema and television but has been studied less than the other forms. This study uses the findings of a research with descriptive-analytic method to answer the main question about the alterations that the mockumentary makes to documentary. Initially, we look at the definitions and presumptions about documentary in order to clarify the different interpretations of this concept, and then we examine the different elements of the mockumentary form. It looks like mockumentary uses tools like reflexivity and parody to subvert documentary representations of reality and to present reality in a different mold. The purpose of this study is to analyze the position of the documentary form and the contexts of the emergence of many presumptions regarding this film form and the subversions being made in representation of reality from the perspective of the mockumentary form. The study demonstrates the means by which mockumentary transforms and subverts the documentary representation of reality and builds its own way of representation of reality without the common deceiving methods used by the documentary form.