صراط مستقيم تكويني در قرآن با تاكيد بر آراي علامه طباطبايي و آيت الله جوادي آملي

The Existential Right Path in the Qur’an with Focus on the Views of Allāma Ṭabāṭabā’ī and Ayatollah Jawādī Āmulī

صراط مستقيم از آموزه هاي اساسي قرآن كريم است كه از منظر حق سبحانه، يك راه بيش نيست. بر همين اساس است كه در فرهنگ قرآني، صراط مستقيم به دو قسم «تكويني و تشريعي» تقسيم مي شود. با توجه به اينكه خداوند متعال بر اساس رحمت رحماني، نظام هستي را بر توحيد و عدالت ايجاد كرده و به اقتضاي رحمت عامه خود، موجودات را بر صراط مستقيم تكويني حق قرار و حركت داده است، در اين فرهنگ، صراط مستقيم تكويني «تغيرناپذير، تحويل ناپذير و تقابل ناپذير» است و حق تعالي به همه موجودات قرب تكويني و بر همه آنان احاطه وجودي دارد. علامه طباطبايي صراط مستقيم تكويني را بر اساس دو حد وسط مالكيت مطلقه و صيرورت ممكنات به سوي حق سبحانه اثبات مي كند و آيت الله جوادي آملي آن را با دو حد وسط ربوبيت مطلقه و حركت ممكنات كه متحرك اصلي آن ذات اقدس الهي است، تبيين مي كند. اين مقاله ضمن اينكه ناظر به صراط مستقيم تكويني است، سعي بر آن دارد اين قسم از صراط را كه بر مدار رابطه «حق و خلق» استوار است، از ديدگاه دو مفسر سترگ، يعني علامه طباطبايي و آيت الله جوادي آملي اثبات كند.

The right path is one of the fundamental teachings of the Qur’an, which from God’s point of view is only one path. It is on this basis that in the Qur'anic culture, the right path is divided into two categories: "existential" and "legislative". Considering that God the Almighty has created the system of existence based on monotheism and justice by His all-inclusive mercy, and has established and moved the beings on the existential right path, in this culture, the existential right path is "immutable", "unalterable" and "incontestable", and God, the Almighty, has existential proximity to all beings and existential dominance over them. Allāma Ṭabāṭabā’ī proves the existential right path based on two middle terms—absolute ownership and the becoming or transformation of contingent beings toward the Exalted Existent—and Ayatollah Jawādī Āmulī explains it in terms of two middle terms—absolute divinity and movement of contingent beings whose mover is the Divine Essence. Assuming the existential right path, this paper seeks to prove this type of path, which is based on the relationship between "the Divine Truth and the beings", from the viewpoints of the two great exegetes of the Qur’an, Allāma Ṭabāṭabā’ī and Ayatollah Jawādī Āmulī.