بررسي عملكرد و صفات فيزيولوژيكي و فنولوژيكي مرتبط با آن در ارقام مختلف كلزا (Brassica napus L.)

خصوصيات فيزيولوژيكي و فنولوژيكي ارقام و لاين‌هاي مختلف كلزا و نيز ارتباط بين اين صفات و عملكرد دانه در تعداد 20 رقم و لاين كلزا در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو سال زراعي 94-1393 و 95-1394 در مزرعه تحقيقاتي مجتمع آموزش عالي شيروان واقع در خراسان شمالي مورد بررسي قرار گرفتند. در طول فصول زراعي علاوه بر ثبت صفات فنولوژيك، نمونه‌برداري‌هاي تخريبي براي محاسبه صفات فيزيولوژيك مانند شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشك و اندازه‌گيري نور و ضريب خاموشي نور صورت گرفت. در پايان فصول زراعي عملكرد و اجزاي عملكرد و صفات مورفولوژيك و درصد روغن ارقام اندازه‌گيري شدند. تجزيه به عامل‌ها جهت توصيف رابطه بين صفات مورد مطالعه با استفاده از ميانگين 23 صفت و به روش تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي صورت گرفت. نتايج حاصل از تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي نشان داد كه چهار مؤلفه اول مجموعاً 99 درصد تنوع كل موجود در بين داده‌ها را توجيه كردند. سهم هر كدام از دو مؤلفه اول به‌ترتيب حدود 83/8، 13/1درصد در سال اول و 83/3، 11/6 درصد در سال دوم بودند. از آن‌جا كه مجموع سهم مؤلفه سوم و چهارم از كل تغييرات هر دو سال آزمايش كمتر از چهار درصد است؛ بنابراين، از دو مؤلفه اول و دوم كه بيش از 96 درصد تغييرات را توجيه مي‌كنند براي انتخاب تركيب برتر استفاده شد و دياگرام‌هاي مربوطه ترسيم شدند. بر اين اساس، ارقامي كه با جهت مثبت محور اول مرتبط بودند ارقام پر محصول با عملكرد بيولوژيك بالا، تعداد خورجين زياد، طول دوره گل‌دهي طولاني و عملكرد روغن در نظر گرفته شدند (گروه A). در اين ارقام پر شدن دانه در زمان نسبتاً كوتاه‌تري انجام مي‌گيرد. در مقابل، ارقام گروه  Bدر نقطه مقابل ارقام گروه A قرار گرفته‌اند و در جهت منفي محور اول مرتبط مي‌باشند. از طرف ديگر ارقام با وزن مثبت بيشتر بر روي محور دوم، ارقامي هستند با شاخص برداشت بالا، تعداد زياد خورجين در بوته كه روز تا شروع ساقه‌دهي آن‌ها طولاني‌تر ولي فاصله كاشت تا شروع رزت كوتاه‌تري دارند گروه C محسوب شدند. ارقام گروه D داراي وزن منفي بيشتر بر روي محور دوم مي‌باشند. ميانگين عملكردهاي ارقام در سال اول 453/80 گرم در متر مربع و در سال دوم 401/84 گرم در متر مربع بودند. بخشي از كاهش عملكرد مرتبط با كاهش شاخص‌هاي رشد (عملكرد بيولوژيك) و بخشي ديگر مرتبط با كاهش شاخص برداشت مي‌باشد كه ناشي از كاهش معني‌دار تشعشع بين دو سال است. در مجموع، سه رقم Bilbao، Traviata و Slm046 از بيشترين ارتباط مثبت با محور اول برخوردار بودند (گروه A).