بازتعريف مفهوم استرداد داراييهاي نامشروع در نظام حقوقي انگليس و ايران

Redefining restitution of illegitimate assets in English & Iranian Law

اين مقاله به واكاوي معناشناسانه استرداد داراييهاي نامشروع و نسبت آن با مفاهيم مشابه ميپردازد. در اين مقاله، استرداد در معناي مطلقِ «تخليه يد شخص از داراييهايي كه وي بدونسبب مشروع و قانوني، تحصيل نموده» آمده است و به «بازگرداندن عين مال به مالك قانوني» محدود نميشود. بر اين اساس، براي صدق مفهوم استرداد، نه تنها وجود مدعيخصوصي - كه تحصيل نامشروع به زيان وي باشد - ضروري نيست؛ بلكه بدل عين نيز، ذيل مفهوم استرداد جاي ميگيرد. قاعده «حرمت اكل مال به باطل» و گستردگي مفهوم «مال حرام» در فقه اسلامي نيز مؤيد اين معناست. در حقوق انگليس نيز، مطابق جديدترين ديدگاهها، براي تحقق “restitution”، نيازي نيست كه دارا شدن نامشروع بهزيان خواهان يا هر شخص ثالثي باشد؛ بلكه محورآن است كه بر دارايي هيچ شخصي بدونسبب افزوده نشود. در ادبيات حقوقي ايران و انگليس، اين مفهوم از استرداد (تخليه يد شخص از داراييهاي نامشروع) با مفاهيم مشابه بهويژه «مصادره اموال» آميخته شده و نوعي تشتت معنايي را به وجود آوردهاست. مقاله، با استناد به رويكرد اصالت معنا و تقدم آن بر لفظ، تلاش ميكند براي برونرفت از اين آشفتگي و ناهمگوني پيشنهادي ارائه كند.

The article deals with a semantic scrutiny into the meaning of "restitution" of illegally possessed property and its relation to similar concepts. Here "restitution" has been used in its absolute meaning, i.e. "dispossession of a person from property obtained without legitimate and legal cause", and not limited to "returning of the object to its legal owner". Based on this, to establish the truthfulness of the concept of "restitution, there is no need for a private plaintiff to exist – contrary to whose interest such illegal possession runs, rather, the Substitute Asset is classified under the concept “restitution”. The Arabic rule "حرمت أكل مال به باطل" (meaning: prohibition of eating the wrong property) and wide scope of concept of “مال حرام” in the Islamic jurisprudence also supports this Opinion. In British Law, according to the most recent viewpoints, in order for the "restitution" to take effect the illegal possession should not necessarily be to the detriment of the plaintiff or any other third person; rather the axial fact is that nobody’s property is expected to increase unduly. In the Iranian and British legal texts, this meaning of restitution (dispossession of a person from illegally obtained property) has been mixed with similar concepts especially "confiscation", and has created a kind of Semantic confusion. Relying on the priority of meaning over the apparent wording, the article seeks a suggestion to this existing confusion and disparity.