بررسي وضعيت توليد علم ايران در نمايه استنادي علوم پس از انقلاب اسلامي (1980-2016) و عملكرد آن در عرصه علم جهاني

Studying the status of Scientific Production of Iran in Science Citation Index after Islamic Revolution (1980-2016) and its Performance in the World science

هدف از اين پژوهش بررسي وضعيت توليد علم ايران در حوزه علوم طي سال ها پس از انقلاب اسلامي و مقايسه آن با وضعيت توليد علم جهان، همچنين تعيين سهم ايران از توليد علم جهان در حوزه علوم و هر يك از رشته هاي زيرمجموعه آن (شاخه هاي 22گانه علوم) در كشور در همين مدت است. روش شناسي: اين پژوهش از نوع كاربردي علم سنجي است. جامعه مورد پژوهش شامل كليه توليدات علمي نمايه شده ايران و جهان در نمايه استنادي علوم (SCI) در سال هاي 2016-1980 بوده است. تعداد كل توليدات علمي ايران در حوزه علوم طي دوره مورد مطالعه 267626 مدرك و تعداد كل توليدات علمي جهان در همين مدت به ميزان 40297747 مدرك است كه به شيوه سرشماري تمامي آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. يافته ها نتايج بررسي شاخص Yiكه به وضعيت شاخه هاي مختلف علوم در يك كشور مي پردازد نشان داد كه به ترتيب شاخه هاي شيمي (با 95. 16 درصد كل توليد علم ايران)، پزشكي باليني (با 84. 14 درصد كل توليد علم ايران)، مهندسي (با 80. 12 درصد كل توليد علم ايران)، فيزيك (با 7. 8 درصد كل توليد علم ايران) و علوم مواد (با 20. 7 درصد كل توليد علم ايران) در بين شاخه هاي 22گانه عملكرد بهتري نسبت به ديگر شاخه ها داشته اند و اين 5 شاخه بيشترين سهم را از توليد علم ايران به خود اختصاص داده اند. شاخص Xi كه به بررسي وضعيت سهم يك كشور از توليد علم جهان در هر يك از شاخه هاي مختلف علوم مي پردازد نيز نشان داد كه به ترتيب شاخه رياضيات (66. 0 درصد)، مهندسي (63. 0 درصد)، شيمي (57. 0 درصد) و علوم كشاورزي (53. 0 درصد) بالاي 50. 0 درصد بوده و در ساير حوزه ها كمتر از 50. 0 درصد بوده است. نتايج شاخص فقر علمي (Sx) كه براي محاسبه عملكرد نسبي كشورها با توجه به درصد جمعيت آن كشور از كل جمعيت جهان به كار مي رود نشان داد كه در سال هاي 1980-2009 وضعيت ايران در تك تك شاخه هاي موضوعي بيست و دوگانه زير خط فقر علمي (زير يك درصد) بوده است؛ اما از سال 2009 به بعد به بالاي 1 درصد رسيده و درواقع بالاي خط فقر علمي قرار گرفته است و حتي در برخي حوزه ها به بالاي 2 درصد رسيده است. بررسي اين شاخص در تمام حوزه ها در كشور از سال 1980 -2016 نيز نشان داد كه اين شاخص از 19. 1 درصد در سال 2009 به حدود 2 درصد (99. 1 درصد) در سال 2016 رسيده است. نتيجه گيري به نظر مي رسد به دليل ماهيت و مزاياي اشتراك گذاري داده هاي پژوهشي در توليد علم و توجه جوامع علمي به اين پديده، در آينده اي نزديك شاهد تمايل بيشتر پژوهشگران و جوامع علمي به اشتراك گذاري داده هاي پژوهشي در جهان و توجه بيشتر به الزامات فني، فرهنگي و ساختاري مورد نياز توسط ذي نفعان اين حوزه باشيم.

This research aimed to investigate the status of Iran’s scientific production in Science Citation Index during the years after Islamic Revolution and compare it with the world’s scientific production as well as identify Iran’s contribution to the latter production as to each scientific fields in this duration. Methodology This research is applied conducted by applying scientometric methods. Research population included all Iran’s and the world’s scientific production indexed in Science Citation Index (SCI) during 1980-2016. Iran’s scientific production was 267626 items and that of the world was 40297747 during the time span. They were dealt with consensus method. Yi index which considers various scientific branches in a country revealed that chemistry field (with 16.95% of Iran’s total scientific production), clinical medicine (with 14.84% of Iran’s total scientific production), engineering (with 12.80% of Iran’s total scientific production), physics (with 8.7% of Iran’s total scientific production) and material sciences (with 7.20% of Iran’s total scientific production) had higher ranks among the 22 scientific fields, respectively. Xi index which considers the global contribution of a country in various scientific fields showed that mathematics (.66%), engineering (.63%), chemistry (.57%) and agriculture (.53%) had higher than Xi of .05%, respectively. ...