كليدواژه :
مزارع مسكون تاريخي , معيار , اربابي , قاجار , نياسر
چكيده فارسي :
موضوع تحقيق، مزارع مسكون تاريخي است كه با مزارع غيرمسكون و كشاورزي، تفاوت اساسي دارد. كاشان (قاسان) در گذشته مزارع و روستاهاي متعددي داشته؛ ازجمله نياسر كه نام آن در اسناد تاريخي، جزو يكي از ضيعات قاسان آمده است. اين پژوهش توانست 27 باب مزرعۀ مسكون را براساس اين اسناد شناسايي كند. مطالعات در سه قالب نگرش‌سنجي، مطالعات كالبدي و سندپژوهي بر روي مزارع شناسايي‌شده، ادامه يافت و معيارهاي شش‌‌گانه‌اي نيز براي تدقيق، ملموس‌سازي و جهت‌دهي به تحقيق تعيين شد؛ و با اتكا به آن‌ها مزارع مسكون تاريخي اربابي نظير سورآباد، بالاعباس‌آباد، بارونق، خنچه، اتابكي، خاتون و لنگان انتخاب شدند. هفت مزرعۀ مطالعه‌شده در حومه و درون حريم نياسر واقع شده‌اند و داراي شباهت‌ها و تفاوت‌هايي با يكديگرند.
پاسخ به سؤالاتي همچون زمان ظهور و نضج مزارع و همچنين ميزان تأثيرگذاري آن‌ها بر امور مختلف جاري در قرون مختلف، نيازمند تحقيق و پژوهش كامل‌تري است اما پاسخ به مواردي چون نحوۀ تميز مزارع مسكون اربابي با ساير مزارع و مجتمع هاي زيستي نياسر، در اين مقاله مورد چالش قرار گرفته است. نتيجۀ مطالعات پيش‌رو نشان مي‌دهد كه اين مزارع قابل تميز و شناخت هستند و در اقصي‌نقاط كشور براساس نياز اربابان و رعيت‌ها براي پاسخگويي به مسائل اقتصادي و امنيتي كشور برپا مي‌شدند و شكل‌گيري و حفاظت و اضمحلال آن‌ها نيز تابعي از مسائل اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، امنيتي، زيست‌محيطي و اقليمي بود. همۀ موضوعات اشاره‌شده مانند سرفصلي كوچك، از يك موضوع پژوهشي بزرگ است كه نيازمند مكاشفه و تفسير بيشتر اسناد تاريخي، حقوقي و قضايي در كنار بررسي ميداني و نگرش‌سنجي است.
چكيده لاتين :
The present study focuses on the historical residential farms which are substantially different from non-residential and working farms. In past, Kashan (also called Qasan) has had numerous farms and villages such as Niasar, whose name has been mentioned in historical documents as one of the farmlands of Qasan. The present study could manage to identify 27 residential farms on the basis of these documents. The studies on the identified farms were carried out through attitude assessment, physical studies and document studies and six criteria were laid out in order to provide a meticulous, authentic and oriented research. Regarding the said criteria, historical manorial residential farms such as SoorAbad, Bala Abbas Abad, baroonaq, Khoncheh, Atabaki, Khatoon and Langan were picked out. All the seven studied farms are located in the vicinity and within the boundaries of Niasar which there are similarities and differences among them. A more thorough and comprehensible research is required to address the questions concerning the date of appearance of these farms as well as the extent of their effect upon various affairs during various centuries; However, responding to questions such as the manner of distinguishing manorial residential farms from other farms and residential buildings of Niasar are among the issues which have been challenged in this paper. The results of the present study indicate that these farms are distinguishable and discernible and had been created in all around the country according to the demands of the rulers and peasants in order to address the economic and security issues of the country. Moreover, the creation, preservation and destruction of these farms had been subject to social, economic, cultural, security, environmental and climatic issues. All of the above-mentioned issues are as a small chapter of a larger study which requires further investigation and interpretation of the historical, legal and judicial documents along with field study and attitude assessment.
