تطبيق نشانه‌شناسانه الگوي معماري ارگ كريم‌خان با درون‌مايه‌هاي فرهنگ ايلاتي زنديه

Semiotic Matching of Architectural Pattern of Karim Khan Citadel with the Themes Underlying Zandiyeh Tribal Culture

در شكل‌گيري آثار معماري گذشته، فرهنگ بر مبناي امكانات، نيازها، اعتقادات، بوم و اقليم در كنار پديده ­هاي محيطي ديگري ازجمله خصوصيات كاركردي، انساني، جنبه­هاي زيبايي شناسانه، مصالح و سازه، همواره به‌تناسب موقعيت زماني-مكاني و عملكرد بنا با نقش‌ها و ارزش‌هاي مختلف اثرگذار بوده است. ازاين رو اين تحقيق با به‌كارگيري نشانه‌شناسي فرهنگي به‌عنوان ابزاري در خوانش دلالت‌هاي تصريحي و تلويحي موجود در پديده‌ها به‌مثابه ‌نظامي از نشانه‌هاي فرهنگي، درصدد رمزگشايي و شناخت مفاهيم و استعاره‌هاي معنايي در شيوه سازمان‌يابي فضا و مفاهيم اصلي شكل‌دهنده به معماري ارگ كريم‌خان است. پژوهش حاضر به روش تاريخي-تفسيري و با راهبرد نشانه‌شناسي فرهنگي، به شناسايي مفاهيم فرهنگي و زمينه‌هاي تأثيرپذيري بنا از شيوه زندگي و حكومت خاندان زنديه و تطبيق خصوصيات منحصربه‌فرد آن با درون‌مايه‌هاي هنر ايلياتي رسيده است. نتايج نشان مي‌دهد هنر ايلياتي واجد مراتبي از خلق دنيايي غير بازنمودي است كه در آن واقعيت تصويري پديده‌ها مستقل از هر خصلت بازنمودي و بيانگري شكل مي‌گيرد. مي‌توان گفت توجه به اين فرآيند (مواردي همچون سادگي؛ بي‌پيرايگي؛ پيوند با طبيعت؛ سرخوشي و شادابي و آرامش) عدم وجود هرگونه نگاه كاركردي و محافظه‌كارانه صرف را در محتواي هنر و معماري دوره زنديه تأييد و مشخص مي‌كند كه «كاركردگرايي انديشه ورزانه هنر قومي» پس از درون‌مايه «طبيعت‌گرايي» و «ساده‌سازي حاصل از انتزاع مفاهيم»، به‌عنوان سومين درون‌مايه‌ي مهم هنر قومي در الگوي فضايي و تزئينات ارگ كريم‌خان تأثيرگذار بوده، كه به صورت تنوع گسترده و حضور قوي ديوارنگاره‌ها با مضمون نقوش انتزاعي و هندسي عناصر طبيعت با فن و اسلوب اجراي مكتب شيراز نمود يافته است.

Using semiotics as a tool for analyzing and interpreting explicit and implied implications present in the phenomena as a system of socio-cultural signs, the current research intends to decode and understand semantic concepts and metaphors in how to organize the space and main concepts constituting space and architecture of Arg of Karim Khan. Using a historical interpretation method and cultural semiotic strategies, the current research seeks to identify cultural meanings and the impacts of Zandiyeh’s life style on the monument and the matching of the unique characteristics of the monument with the themes underlying Zandiyeh tribal culture. In this regard, the current article presents some interpretations consistent with the monument which are of utmost significance in the interpretation of the architecture influenced by ethnic culture and art. The results indicate that tribal art sis capable of creating a non-representational world in which the visual reality of the phenomena is shaped independent from any representational and expressive feature. It can be said that, paying attention to this process (factors such as simplicity, not extravagant, connection with nature, euphoria and happiness, and peace) confirms the absence of any mere functional and conservative perspective in the content of art and architecture of Zandiyeh period, also specifies that “deliberative functionalism of ethnic art” as the third important theme of ethnic art after “naturalism” and “simplification resulting from abstraction of meanings” has been influential on spatial pattern and the ornamentation of Arg of Karim Khan. Other reasons include a wide variety and strong presence of the monument’s murals conveying the geometrical and abstract motifs of natural elements with the technique of implementation in the School of Shiraz.