كليدواژه :
سفال , سفال مينايي , نقش مايه , تركيب بندي
چكيده فارسي :
از جمله سفال‌هاي با ارزش به يادگار‌مانده از ميانه تمدن اسلامي، ظروف معروف به مينايي مي‌‌باشند كه در سال‌هاي 575 تا 616 هجري قمري در ميانه تمدن اسلامي در اواخر سلجوقي و دوره خوارزمشاهي در ايران توليد مي‌‌شدند. نمونه‌‌هاي اين‌‌گونه سفال‌‌ها در يافته‌‌هاي ري، كاشان، ساوه و در تعداد محدودي در شهرهاي نيشابور و تبريز يافت شده است كه نقوش و جاي‌گيري آن در بستر اين سفالينه‌ها، از نظر روابط بصري و خلاقيت بالاي تصويري حائز اهميت است. حال اين سؤال مطرح است كه سفال مينايي كه سبكي متفاوت از سفالينه‌هاي قبل و بعد از خود دارد، چه ويژگي‌هاي بصري را از نظر نقش و تركيببندي دارا است؟ در نوشتار حاضر سعي بر آن است كه اين ظروف از منظر نقوش و تركيببندي موردواكاوي بصري قرار گيرد كه منجر به معرفي، شناخت، دست‌يابي و كشف الگوهاي رايج تناسباتي و تركيبي و تبيين انواع طبقه‌بندي در ظروف مينايي خواهد شد. اين پژوهش بر پايه مطالعات كتابخانه‌اي، اسنادي و سايت‌هاي معتبر علمي شكل گرفته و به شيوه توصيفي_تحليلي انجام شده است كه نتايج حاصل از تحقيق، نشانگر آن است كه نقوش سفالينه‌هاي مينايي در قالب پنج گروه نقوش انساني، حيواني، گياهي، هندسي و نقوش نوشتاري تزيين شده‌اند و در شش نوع تركيببندي شاخص در بستر سفالينه‌هاي مينايي سامان يافته‌اند. روح اصلي اين تزيينات اسلامي بيشتر در طرح‌هاي هندسي، گياهي و كتيبه‌‌نگاري بازتاب يافته است و طرح‌هاي انساني و حيواني متأثر و برگرفته از داستان‌‌هاي ادبي و تاريخي هم‌چون شاهنامه فردوسي است.
چكيده لاتين :
Potteries known as “Minai” are one of the valuable types of potteries remained from middle Islamic era, which were produced between 575 and 616 AH in middle of Islamic civilization, in the late period of Seljuk and Khwarazmshahi era in Iran. Such potteries were found in works obtained from Ray, Kashan, Saveh, and in a limited number in Nishapur and Tabriz that in terms of motifs and their composition on surface of the potteries have a great importance regarding the visual relations and high visual creativity. The question raised in this study is that what are the visual features of the motif and composition of the Mina`i ware, which has a different style than before and after potteries? The current study attempts to visually analyze the motifs and compositions of the pottery which will lead to introduction, recognition, reaching and discovering the common patterns of compositions and propositions and explaining various categorization of Minai ware. The study is carried out based on the library studies, documents, and science authentic websites, by using analytical-descriptive method. The results show that the motifs of the Minai ware decorated in five categories of humans, animals, herbaceous, geometric and written mofits, and organized in six types of index compositions on the surface of Minai ware. The main spiritual of the Islamic ornaments is mostly reflected in the motifs of geometric, herbaceous, and inscriptions, and human and animal motifs are derived from the historical and literary stories such as Ferdowsi Shahnameh
