كليدواژه :
پير بورديو , فعاليت علمي , تأمل پذيري , خشونت نمادين , دانشگاه
چكيده فارسي :
چه عنواني مي توان به پير بورديو داد؟ جامعه‌شناس، نظريه‌پرداز، كنشگر، ساختارگرا، كاركردگرا، محافظه‌كار و ... . چنين طبقه‌بندي‌هايي به جاي روشن ساختن ابعاد شخصيت علمي و محتواي يافته‌هاي پژوهشي او، بيشتر آنها را پنهان مي كند. واقعيت اين است كه بورديو تلاش كرده است تا عامل به رابطه ديالكتيك نظر و عمل باشد. او با نقد «هژموني تماميت خواه عقل علمي» كه آن را نمادي از «جاهليت علمي» مي داند، نظرهاي روشنگرانه اي را در خصوص فعاليت هاي علمي دانشگاهيان با رويكردي نقادانه مطرح مي كند. از نظر بورديو لازم است پژوهش در فهم واقعيت‌هاي اجتماعي زمينه اي باشد، ولي چنين فهمي با موانعي روبه روست. اين موانع كدام اند؟ او تسلط پژوهشگر بر رابطه «ذهني با موضوع» و نيز توجه به «انسان‌شناسي ناخودآگاهي كه متخصص آن را در فعاليت علمي خود به كار مي‌گيرد» و نيز تعمق در «جهان اجتماعي‌اي كه تخصص و متخصص را توليد مي‌كند»، مهم مي داند و آن را نوعي تأمل‌پذيري اصلاح‌طلبانه مي‌داند كه مسير فهم را هموار مي‌سازد. از جمله دستاوردهاي اساسي پژوهش‌هاي بورديو، آشكارسازي«منطق» كاركردهاي دروني ساختار نظام هاي آموزشي به ويژه در كشور فرانسه و نيز چگونگي شكل‌گيري «خشونت نمادين» است. ولي با چه شيوه و چه مفاهيمي او توانست، به تعبير ابن خلدون، «نقاب از چهره چنين حقيقتي بگشايد»؟ اين كار بدون دوري از توهم مدرسي ممكن نبود. امروزه، چنين توهمي ناشي از سيطره پارادايم جزءنگر ساده ساز و كاهنده است كه نظام هاي دانشگاهي ما را تهديد مي كند، اگر نگوييم كه بر برخي از آنها سايه افكنده است. راه گريز از توهم دانايي و باورهاي كاذب در مسير اكتشافات علمي چيست؟ در اين نوشتار تلاش شده است تا از نگاه بورديو در فرماليسم غالب در فعاليت هاي علمي در دانشگاه ها تأمل شود، چون همان طور كه بورديو نوشته است، "توليد علم در معناي صوري آن مي‌تواند سرپوشي براي فهم حقيقت» باشد. آنان كه از نزديك شاهد رويش و بيان افكار اين دانشمند بودند ( و نگارنده اين شانس را داشت كه در جلسات درس هاي او در كلژ دو فرانس در اوايل دهه 80 حضور داشته باشد)، نيك مي‌دانند كه آنها ريشه در كنشگري و رويكرد تأمل پذيرانه او داشتند. امروزه، ديدگاه‌هاي بورديو در جوامع علمي از جمله در ايران مطرح است (ولي بيشتر در "درس هاي" دانشگاهي و نه در كنشگري پژوهشي)! آيا آنها كه راجع به بورديو صحبت مي‌كنند و نظرهاي او را «درس» مي‌دهند، از زمينه و چگونگي شكل‌گيري اين نظرها آگاه اند؟ چنين آگاهي رويكرد مدرسي آنها را عميقاً متحول خواهد كرد و آنها را در مسير تأمل‌پذيري و نقادي از خود كه بورديو بر آنها تأكيد داشت و گامي اساسي براي فهم مي‌دانست، قرار خواهد داد.
چكيده لاتين :
What title one can give to Pierre Bourdieu? Sociologist, theorist, activist, structuralist, functionalist, conservative and Such classifications rather than illuminating the dimensions of the scientific personality and the content of his research findings, hide most of them. The fact is that Bourdieu has tried to act as a dialectical relation of opinion and action. He, by criticizing the "hegemony of the totalitarian scientific rationale", which saw it as a symbol of "scientific ignorance", gives rise to enlightening critique of the scientific actions of academics. In Bourdieu's view, research in understanding social realities needed to be contextual. However, such an understanding faces obstacles. What are these barriers? Bourdieu considers the mastery of the researcher on "mentally relation to the subject" as well as the attention to the "subconscious anthropology that specialist uses in his scientific activity" and the contemplation of "the social universe that produces specialty and specialist" important, and he contemplates it as a kind of reformist reflexivity that paves the way for understanding. One of the major achievements of Bourdieu's research is revelation of the "logic" of the internal functions of educational systems' structure, especially in France, and how the "symbolic violence" form. Nevertheless, in what manner and by what concepts, according to Ibn Khaldun, he could "open up mask from the face of such a truth"? It was not possible without avoiding the hallucination of the scholastic. Today, such an illusion from dominance of analytic, simplistic and reductionistic paradigm threatens university systems, not to mention that some of them are overshadowed. What is the escape route from wisdom illusion and false beliefs in scientific discoveries? This paper attempted to contemplate in prevailing formalism in academic activities at universities from Bourdieu's viewpoint, because, as Bourdieu writes, "the production of science, in its formal meaning, can be a cover for understanding the truth". Those who closely observed the germination and expression of this scientist's thoughts (and the author had the chance to attend his lecture sessions at the Collège de France in the early 1980's), know that they are rooted in his activistic and reflective approach. Nowadays, Bourdieu's thoughts are noteworthy on the scientific community, including in Iran (But mostly in academic "lessons" and not in research activity!). Are those who talk about Bourdieu and his "lessons" aware of the context and the way these opinions are formed? Such awareness will deeply change their scholastic approach and put them on the path of reflexivity and self-critique that Bourdieu emphasized them and made them an essential step in understanding.
