بررسي منشاء، اثرات و راهكارهاي پديده گرد و غبار در ايران

An investigation on sources, consequences and solutions of dust storm phenomenon in Iran

رويدادهاي گرد و غبار يكي از پديده هاي رايج مناطق خشك و نيمه خشك هستند. طوفان هاي گرد و غبار داراي آثار زيانبار گسترده اي بر جامعه از جمله سلامت انسان هستند. هدف اين مقاله مروري بر مطالعات اخير بر ماهيت طوفان هاي گرد و غبار شامل منشاء، فراواني، علل، اثرات و پيامدهاي آن ها در ايران است. در حال حاضر 22 استان كشور با شدت و ضعف هاي متفاوت، تحت تأثير اين پديده قرار دارند. مناطق واقع در بين النهرين از مناطق عمده توليد گرد و غبار هستند. در سال هاي اخير گرد و غبار در تمام طول سال گسترش داشته است و در فصول گرم و به ويژه در تير و مردادماه داراي بيش ترين فراواني وقوع بوده است. عمده ترين علل وقوع پديده گرد و غبار به ويژه در غرب ايران را مي توان ناپايداري جوي در صحراهاي عربستان، عراق، كويت و سوريه، وقوع خشكسالي هاي متوالي با شدت و وسعت بالا در فقدان پوشش گياهي دانست. تركيب پديده اقليم با فعاليت هاي انساني و الگوهاي سكونت آن ها موجب افزايش تخريب خاك، فرسايش بادي، بيابان زايي، تخريب مواد مغذي مورد نياز گياهان موجب تشديد طوفان هاي گرد و غبار مي گردد. شيوه هاي مديريت زمين، عمليات خاك ورزي، مكانيكي به ويژه ايجاد موانع گياهي روش هاي كنترل گرد و غبار هستند. هم چنين، اجراي برخي سياست ها و استراتژي هاي كوتاه و بلند مدت در جهت بهبود امكانات زيربنايي و روش هاي مديريتي در مناطق حساس كشور ضروري است. در نتيجه پيامدهاي ناشي از طوفان گرد و غبار يك مشكل چند بعدي است كه نيازمند راه حلي جامع و همه جانبه جهت كنترل و كاهش آثار نامطلوب ناشي از وقوع طوفان هاي گرد و غبار در مناطق در معرض خطر است.

Dust events are common phenomena in arid and semi-arid areas. The dust storms have harmful impacts on human health. The purpose of this paper is to review recent studies on the nature of dust storms including their main sources areas, frequency, causes, effects and consequences in Iran. At present, 22 provinces of Iran are affected by dust storm phenomenon with different intensities. Some areas in Mesopotamia are the main regions in dust production. In recent years, dust storms occur all year round with the highest frequency at June and July. The main causes of the dust events especially over the western parts of Iran can be atmospheric instability in the deserts of Saudi Arabia, Iraq, Kuwait, and Syria, successive and intensive droughts along with the lack of vegetation cover. The combination of climate and human activities and their habitation patterns which increase soil degradation, aeolian erosion, desertification and degradation of nutrients required for plants, intensify dust storms. Dust control methods are land management practices, tillage and mechanical operations particularly creation of plant barriers. Also, some short- and long-term policies and strategies are needed to improve the infra-structure facilities and management actions in the vulnerable areas of the country. It can be concluded that the consequences of dust storm is a multi-dimensional issue and comprehensive solution is needed to control and mitigate the unwanted effects of dust storm events in vulnerable areas.