كليدواژه :
فرآيند تحليل سلسله مراتبي فازي , سيستم اطلاعات مكاني , مكان‌يابي , كتابخانه هاي عمومي
چكيده فارسي :
هدف: هدف اصلي اين پژوهش مكان‌يابي كتابخانههاي عمومي در شهر بجنورد بر اساس شاخص‌هاي مركزيت، سازگاري و ويژگي‌هاي طبيعي زمين است. از ديگر اهداف اين تحقيق، شناسايي معيارهاي اصلي در مكان‌يابي كتابخانه‌ها، تعيين روش مناسب براي استانداردسازي و وزندهي به معيارها و تعريف سناريوهاي مناسب براي هر كدام از پهنه‌هاي منتخب بر اساس ويژگي‌هاي كالبدي آن است.
روش: روش پژوهش حاضر، توصيفي با ماهيت كاربردي و رويكرد كمي است و براي گردآوري‌داده‌هاي پژوهش از روش پيمايشي استفاده شده است. براي استانداردسازي نقشه‌هاي معيارها از توابع فازي، براي وزندهي به معيارهاي مكان‌يابي از فرايند تحليل سلسله‌مراتبي فازي و براي تلفيق معيارها از تركيب خطي وزن‌دار استفاده شده است. براي وزندهي به معيارها از روش دلفي و ابزار پرسش‌نامۀ مقايسۀ زوجي استفاده شده است كه جامعۀ آماري را خبرگان و كارشناسان مرتبط با امور مكان‌يابي كتابخانه‌ها تشكيل مي‌دهند و 12 نفر به‌عنوان نمونه به‌صورت غيرتصادفي هدفمند انتخاب شده‌اند.
يافته‌ها: يافته‌هاي تحقيق حاكي از آن بوده است كه به‌طوركلي ازنظر اهميت وزن نهايي معيارها، تراكم جمعيت، قابليت دسترسي، فاصله از كتابخانههاي موجود، نزديكي به مراكز آموزشي و نزديكي به مراكز فرهنگي و مذهبي به‌ترتيب داراي بيشترين اهميت بوده‌اند. با تلفيق معيارهاي درنظرگرفته‌شده در اين تحقيق، 6 پهنۀ داراي تناسب بالاي مكاني براي كتابخانه بوده است. همچنين با توجه به سرانۀ استاندارد، شهر بجنورد نياز به 3 كتابخانۀ جديد دارد كه با توجه به سياستهاي درنظرگرفته‌شده مي‌توان از بين 6 پهنۀ داراي تناسب بالاي مكاني انتخاب كرد.
اصالت/ارزش: مكان‌يابي پهنه‌هاي مناسب براي احداث كتابخانه پيش از ساخت كتابخانه مي‌تواند از بسياري از هزينه‌هاي اضافي جلوگيري كند. علاوه بر اين، مكان‌يابي صحيح كتابخانه‌ها مي‌تواند در افزايش كارايي كتابخانه‌ها تأثير بسزايي داشته باشد. با توجه به محدوديت بودجه‌اي و سياستهاي تجهيز كتابخانه‌ها، استراتژي‌هاي مختلفي در زمينۀ اجاره كردن يك مكان براي كتابخانه يا احداث كتابخانۀ جديد در نظر گرفته مي‌شود. بنابراين، در اين تحقيق با رويكردي نوآورانه بر اساس وضعيت كاربري‌هاي موجود و كيفيت ابنيه، پيشنهاد‌ها و سناريوهايي براي احداث و يا اجارۀ مكان براي كتابخانه در پهنه‌هاي منتخب ارائه شده است. همچنين، مهمترين مسئله‌اي كه كمتر بدان توجه داشته‌اند، عدم قطعيت در قضاوت‌ها است. بنابراين، براي رفع اين مسئله در اين تحقيق از روش تصميم‌گيري چندشاخصۀ فازي براي وزندهي به معيارها استفاده شده است.
چكيده لاتين :
Purpose: The main purpose of this research is to locate the public libraries in Bojnourd based on the indicators of centrality, consistency and natural features of the earth. Identification of the major criteria in the site selection of the libraries, determination of the appropriate method for standardizing and weighting the criteria, and definition of appropriate scenarios for each of the selected area as based on their physical properties.
Method: The present study's method is descriptive with a practical nature and a quantitative approach, and the survey method has been used to collect the data. In order to standardize the criteria maps, fuzzy functions were used; in to weigh the site selection criteria, the Fuzzy Analytical Hierarchy Process (FAHP) were utilized; and to combine the criteria, the weighted linear combination (WLC) were used. The Delphi method and paired comparison questionnaire were used to weight the criteria. The statistical population is composed of the experts related to the site selection of libraries, and 12 persons were selected as the sample using the targeted non-random sampling method.
Findings: The findings of the research indicated that in general, population density, accessibility, distance from existing libraries, proximity to educational centers and proximity to cultural and religious centers, respectively, have been the most important criteria in terms of the importance of the final weight of criteria. By combining the criteria considered in this study, 6 areas had a high spatial fitness for library space. In addition, given the standard per capita, Bojnurd city needs 3 new libraries which can be selected according to the policies considered, from the 6 areas with high spatial fitness.
Originality/value: Locating the appropriate areas for building a library can prevent additional costs before building a library. In addition, the correct site selection of libraries can have a significant impact on the efficiency of libraries. Considering the limited budget and the equipping policies of libraries, various strategies are adopted to lease a place for the library or to build a new library. Therefore, several plans and scenarios are presented in this research with an innovative approach within the selected areas according to the status of the existing uses of buildings and and the bulidings' quality. Furthermore, the most important issue that has received less attention thus far is the uncertainty in judgments. Therefore, the fuzzy multi-criteria decision-making method was used in order to solve this problem.
