ارزيابي عوامل مؤثر در تخريب مراتع با استفاده از روش تحليل مسير (مطالعه موردي: مراتع هراز، استان مازندران)

Assessment of rangelands degradation factors using path analysis (Case study: Haraz rangelands, Mazandarn province)

برنامه قطع تخريب منابع طبيعي در سطح ملي به عنوان يك راهبرد كلان، مستلزم شناخت دقيق اين عوامل و تعيين سهم هر يك از آن ها در اين مسئله است، لذا ضرورت انجام اين بررسي بيشتر روشن ميشود. بنابراين در همين راستا به منظور بررسي و اولويت بندي عوامل مؤثر بر تخريب مراتع استان مازندران ديدگاه مبتني بر كارشناسان منابع طبيعي در نظر گرفته شد. جامعه آماري اين تحقيق را كارشناسان منابع طبيعي تشكيل داده اند كه 50 نفر از آن ها به طور تصادفي انتخاب گرديدند. ابزار اصلي براي جمع آوري داده ها، پرسش نامه مي باشد كه براي اندازه گيري متغيرهاي تأثير گذار بر تخريب مراتع با طيف پنج گزينه اي ليكرت از خيلي كم تا خيلي زياد پرسيده شد. روايي محتوايي پرسش نامه با استفاده از نظرات متخصصان پس از اصلاح و بازنگري به دست آمد. پايايي متغيرهاي مؤثر بر تخريب مراتع با 0/ انجام پيش آزمون با 30 نفر از از كارشناسان منابع طبيعي بر اساس ضريب آلفاي كرونباخ 761 درصد گرديد كه نشان دهنده اعتبار بالاي پرسش نامه تحقيق است. در بخش آمار استنباطي براي مقايسه رتبهها در بين متغيرها از آزمون فريدمن و همچنين براي روابط بين متغيرها از تحليل مسير استفاده گرديد. نتايج به دست آمده از تحليل مسير نشان ميدهد كه از يك طرف بيشترين اثر غيرمستقيم مربوط به عوامل تعدد بهره بردار و از طرف ديگر بيش ترين اثر مستقيم مربوط به تغيير كاربري اراضي مرتعي 142 به كشاورزي مي باشد. مجموع اثرات مستقيم و غير مستقيم حاكي از آن است كه در درجه اول تغيير كاربري اراضي مرتعي به كشاورزي بيشترين اثرات را بر ميزان تخريب مراتع دارد و پس از تغيير كاربري اراضي، خشكسالي تأثير مستقيم مهمي بر ميزان تخريب مراتع داشته است.

Abstract The program to stop destruction of natural resources at the national level as a strategy requires a detailed understanding of the effective factors and determining the contribution of each of them, therefore this study was undertaken for further clarifying. Thus, viewpoints of natural resources experts were chosen in order to investigate and prioritize the effective factors on rangelands degradation in Mazandaran province. The statistical population of this research was comprised of natural resource experts that 50 of them were selected randomly. The main tool for data collection was a questionnaire that was designed to measure the variables influencing the rangelands degradation based on Likert scale with five options ranging from very low to very high. Questionnaire validity was attained by specialists’ views after correction and revision. Reliability of the factors influencing the rangelands degradation was assessed by a pretest with viewpoints of 30 experts from natural resources based on Cronbach's alpha coefficient and the mentioned coefficient was obtained as 0.761 which indicates the high reliability of the questionnaire. In inferential statistics the Friedman test was used to compare the ordinal variables and Path analysis was used to investigate the relationships between variables. The results of Path analysis show that the most indirect effect is related to the number of utilizers and the most direct effect is related to land-use change from rangelands to agriculture. Total of direct and indirect effects suggest that primarily the change of land use to agriculture has the greatest effect on rangelands degradation and after land-use change, drought has an important direct effect on rangelands degradation.