پديد آورندگان :
عبيدي، آرزو دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه زراعت , زينلي، ابراهيم دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه زراعت , سلطاني، افشين دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه زراعت , قرنجيكي، عبدالرضا دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه زراعت
كليدواژه :
اندام‌هاي گياه , ضرايب توزيع , گندميان , علف هاي هرز
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: فسفر بعد از نيتروژن مهم‌ترين عنصر غذايي محدودكنندۀ عملكرد گياهان زراعي به ويژه در خاك‌هاي اسيدي و قليايي است. مطالعات گسترده حاكي از وجود تنوع ژنتيكي قابل توجه از نظر كارآيي جذب و استفاده از فسفر در گياهان مي‌باشد كه با غلظت، تجمع و تخصيص فسفر به بخش‌هاي مختلف بوته مرتبط است. استفاده از اين تنوع براي بهبود و عملكرد گياهان زراعي و همچنين كاهش نياز به مصرف كودهاي فسفره به ويژه در خاك‌هاي كم فسفر توجه محققان را در سال‌هاي اخير جلب كرده است. از اين‌رو، مطالعۀ حاضر به منظور بررسي تغييرات غلظت، تجمع و تخصيص فسفر به بخش‌هاي مختلف بوته در تعدادي از گونه‌هاي مهم زراعي و هرز خانواده گندميان انجام شد. مواد و روش‌ها: اين آزمايش در سال زراعي 95-1394 در قالب طرح كاملاً تصادفي به صورت فاكتوريل با سه تكرار در پرديس جديد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان در خاكي با مقدار فسفر قابل استفاده بسيار كم (4/85 ميلي‌گرم در كيلوگرم) اجرا شد. در اين مطالعه گلداني، شش گونه زراعي و هرز از خانواده گندميان شامل گندم دوروم، جو معمولي، جو لخت، چاودم، يولاف وحشي و علف‌خوني در دو شرايط عدم مصرف و مصرف كودهاي شيميايي به مقدار توصيه شده مورد بررسي قرار گرفتند. در مرحلۀ رسيدگي فيزيولوژيك غلظت فسفر به‌تفكيك اندام (ريشه، ساقه (شامل ساقه، غلاف برگ‌ها و گل‌آذين به‌غير از دانه)، برگ و دانه) اندازه‌گيري و تجمع و ضرايب تخصيص فسفر با استفاده از داده‌هاي غلظت فسفر و وزن خشك اندام‌ها محاسبه شد.
يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه در مرحله رسيدگي فيزيولوژيك اثر ژنوتيپ، كوددهي و اثر متقابل آن‌ها بر مقدار فسفر تجمع‌يافته در تمام بخش‌هاي بوته شامل ريشه، برگ، ساقه، دانه، بخش هوايي و كل بوته معني‌دار بود. ميانگين مقدار فسفر كل بوته در گونه‌ها در شرايط كوددهي افزايش 4/2 برابري نسبت به شرايط عدم مصرف كود داشت. در شرايط كوددهي اختلافات زيادي بين گونه‌هاي مورد بررسي از نظر مقدار فسفر تجمع يافته در بخش‌هاي مختلف و كل بوته وجود داشت در حالي كه در شرايط عدم كوددهي بين گونه‌هاي مورد بررسي از نظر مقدار فسفر تجمع يافته در هيچ‌يك از بخش‌هاي بوته و كل بوته اختلاف معني‌داري مشاهده نشد. تغييرات مقدار فسفر در گونه‌هاي مورد بررسي ناشي از تغييرات اجزاي تعيين‌كنندۀ آن يعني مقدار مادۀ خشك و غلظت فسفر بوده است. اگر چه مقدار مادۀ خشك و غلظت فسفر در تمام بخش‌هاي گياه به‌طور معني‌داري (p=0.01) تحت تأثير فاكتورهاي آزمايش و در بيشتر موارد تحت تأثير متقابل اين فاكتورها قرار گرفت، اما ميزان تغييرات مقدار مادۀ خشك و در نتيجه سهم آن از تغييرات مقدار فسفر بيشتر از غلظت فسفر بود. از كل فسفر جذب شده، در شرايط عدم مصرف كود 59/6 درصد و در شرايط مصرف كود 0/49 درصد به دانه اختصاص يافت. ميانيگين تخصيص فسفر به دانه در كل گونه‌ها 3/54 درصد، در گونه‌هاي زراعي 64/1 و در دو گونۀ هرز 34/7 بود. بر اساس اين نتايج، ميانگين تخصيص فسفر جذب شده به بخش رويشي گياه در كل گونه‌ها 45/7 درصد بوده است. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي اين مطالعه نشان داد كه تجمع فسفر و به‌دنبال آن غلظت و ضرايب تخصيص فسفر به بخش‌هاي مختلف بوته در مرحلۀ رسيدگي فيزيولوژيك به شدت تحت تأثير كوددهي و ژنوتيپ و اثرات متقابل اين دو فاكتور قرار گرفتند. تغييرات بيشتر تجمع فسفر را مي‌توان به وابستگي آن به تغييرات مقدار ماده خشك و غلظت فسفر نسبت داد. نتايج به دست آمده حاكي از تنوع بسيار كم گونه‌هاي مورد مطالعه به لحاظ تجمع فسفر در شرايط محيطي فقير از نظر فسفر قابل استفاده خاك در مقايسه با شرايط كوددهي بود كه نشانه‌اي از تشابه اين گونه‌ها از نظر تحمل كمبود فسفر و از سوي ديگر نشانۀ پاسخگويي متفاوت گونه‌ها به مصرف كود فسفره است.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Phosphorus (P) after nitrogen is the most important nutrient limiting the yield of crops especially in acidic and alkaline soils. Extensive studies indicate considerable genetic variation in the efficiency of uptake and utilization of phosphorus which is related to concentration, accumulation and allocation of phosphorus to different parts of the plant. The use of this diversity in order to increase the growth and yield of crops, as well as to reduce the need for phosphorus fertilizers, especially in low-phosphorous soils, has attracted the attention of researchers in recent years. In addition, accurate information on this issue can be used in the efficient management of mineral nutrition of crops. Therefore, the present study was conducted to investigate the variations in concentration, accumulation and allocation of P to different parts of the plant in some important crops and weeds species of the Poaceae family.
Materials and methods: This experiment was conducted in a completely randomized design with a factorial arrangement with three replications in Gorgan University of Agricultural Sciences using a low (4.85 mg / kg) available P soil during 2016-17 growing season. In this pot study, 6 crop and weed species of Poaceae family including durum wheat, common barley, naked barley, triticale, wild oat and canary grass were studied under two conditions of non-consumption and use of fertilizer as amount as recommended. In the physiological maturity, P concentration in different parts of plants separately, and P accumulation and allocation coefficients were calculated using P concentration and dry weight of the organs.
Results: The results of analysis of variance showed that the effect of genotype, fertilization and their interactions on the amount of accumulated P in all parts of the plant and total plant were significant. The average of P content of the whole plant in the studied species indicates an increase of 4.2 times the amount of P absorbed by fertilizer application. In fertilization conditions, the lowest P content in plant parts and total plant was observed in two weed species, while under non- fertilization conditions, there was no significant difference between species in the plant parts. Alterations in P content in the studied species were due to changes in its determinant components, i.e. the amount of dry matter and P concentration. Although, both the amount of dry matter and P concentration in all parts of the plant significantly (P = 0.01) were influenced by the factors of the experiment, and in most of the cases, their interactions, the amount of alterations in the dry matter and as a result , its contribution to changes in the P content was more than the P concentration. The average of P content allocated to grain in all species was 54.3%, in the crop species was 64.1 and in the two weed species was 34.7, which shows a much higher allocation of P to the grains in the crop species.
Conclusion: This study showed that the accumulation of P, followed by P concentration and P allocation coefficients to different parts of the plant in physiological maturity stage were influenced by fertilization and genotype and the interactions of these two factors. Further alterations in P accumulation can be attributed to its dependence on variations in dry matter and P concentrations. The obtained results showed a small variation of the studied species in terms of P accumulation in low available P conditions compared to the conditions of fertilizer application as amount as recommended which is a sign of the similarity of these species in terms of tolerance to P deficiency as well as different response of species to P fertilizer application.
