تنوع ژنتيكي عملكرد دانه و برخي صفات مورفولوژيكي در لاين‌هاي بومي گندم نان

به منظور ارزيابي تنوع ژنتيكي عملكرد دانه و برخي صفات مورفولوژيكي 99 لاين خالص گندم نان استخراجي از توده‌هاي بومي مناطق مختلف ايران، دو آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو سال زراعي 89-1388 و 90-1389 به ترتيب در ايستگاه ساعتلوي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان غربي و مزرعه تحقيقاتي دانشگاه اروميه انجام شد. نتايج تجزيه واريانس ساده اختلاف معني‌دار را بين لاين‌ها از نظر عملكرد بيولوژيكي و عملكرد دانه در هر دو سال نشان داد. بيشترين عملكرد بيولوژيكي و عملكرد دانه به ترتيب مربوط به لاين شماره 87 و لاين شماره 18 بود. تجزيه واريانس مركب نشان داد اثر متقابل لاين در سال براي تمامي صفات مورد مطالعه به جز طول ريشك، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. بر اساس تجزيه خوشه‌اي ميانگين صفات به روش وارد، لاين‌ها در هفت گروه قرار گرفتند كه اين تعداد گروه بر اساس تجزيه واريانس چند متغيره مورد تأييد قرار گرفت. احتمال صحت گروه‌بندي با تجزيه تابع تشخيص 88/9 درصد به دست آمد.لاين‌هاي خوشه‌هاي اول و ششم نسبت به ساير خوشه‌ها داراي بيشترين ميانگين عملكرد دانه و اجزاي آن بودند. سه تابع كانونيكي اول با مقادير ويژه بزرگتر از يك در مجموع 80/3 درصد از واريانس موجود را توجيه كردند. با توجه به ضرايب تشخيص كانونيكي اين سه تابع، صفات عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيكي، طول سنبله، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه،وزن برگ پرچم، عرض برگ پرچم، تراكم سنبله و روز تا ظهور سنبله بيشترين اهميت را در ايجاد تنوع بين لاين‌هاي گندم داشتند.