ارزيابي سيستم حكمراني آب در فرايند حفاظت از منابع آب زيرزميني ايران

بدون شك، حفاظت از منابع آب زيرزميني فرايندي است پرتنش، و بيشتر از آنكه يك اقدام فني به حساب بيايد، نيازمند درگير شدن با ابعاد اجتماعي و سياسي است. به همين دليل، وضعيت مطلوب حكمراني آب مي‌تواند فراهم بودن شرايط براي موفقيت در اجراي فرايند حفاظت از منابع آب زيرزميني را رقم زند، زيرا سيستم حكمراني بيانگر ساختار تنظيم‌كننده فرايندهاي مديريتي همچون حفاظت از منابع آب است. به همين منظور در اين مقاله سعي گرديد تا با بهره‌گيري از تئوري تعاملات بسترمند (Contextual Interaction Theory) چارچوبي براي ارزيابي حكمراني براي اين فرايند ارائه شود و علل و عوامل ساختاري شكست سياست حفاظت از منابع آب زيرزميني در كشور به روش كيفي مورد تحليل و بحث قرار گيرد. در اين چارچوب، به ارزيابي پنج مؤلفه سيستم حكمراني، يعني سطوح و مقياسها، بازيگران و شبكه‌ها، نگرش به مسأله و اهداف غايي، استراتژي‌ها و ابزار، و نهايتاً منابع (مالي، انساني و ...)، از منظر دو معيار كلي گستره و انسجام خواهيم پرداخت. نتايج ارزيابي نشان مي‌دهد كه نه تنها سيستم حكمراني از عدم جامعيت و توسعه‌يافتگي (گستره) در تمامي مؤلفه‌هاي پنج‌گانه حكمراني رنج مي‌برد، بلكه از منظر هم‌بستگي و هماهنگي (انسجام) نيز در تمام پنج مؤلفه شرايط نامطلوبي برقرار است. اين وضعيت بدين مفهوم است كه حكمراني فعلي آب براي حمايت از اجرايي شدن سياست حفاظت، ظرفيت مناسبي ندارد و در نتيجه هدف‌گيري اصلي براي تقويت پايداري در منابع آب زيرزميني بايد اصلاح و بهبود ساختار حكمراني باشد.