ارزيابي كارايي جذب و مصرف نيتروژن در ارقام گندم (Triticum aestivum L.) تحت شرايط آب و هوايي كرمانشاه

جبران عنصر نيتروژن از طريق مصرف كودهاي شيمياي باعث به هم خوردن تعادل شيميايي خاك، شستشوي سريع­تر آن و آلودگي بيشتر منابع آبي مي­شود كه در نهايت كاهش كارايي مصرف نيتروژن را در پي دارد. به منظور ارزيابي كارايي جذب و مصرف نيتروژن در ارقام گندم، آزمايشي به صورت كرت­هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار تحت شرايط آب و هوايي كرمانشاه در سال زراعي 941393 اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل چهار سطح كود نيتروژن (90، 180، 300 و 360 كيلوگرم اوره در هكتار) در قالب عامل اصلي و ارقام گندم پارسي، زارع، پيشگام و اروم در قالب عامل فرعي بود. صفات مورد ارزيابي شامل عملكرد ماده خشكل كل، عملكرد دانه، درصد نيتروژن زيست توده و كارايي جذب، تبديل و مصرف نيتروژن بود. نتايج نشان داد كه رقم پيشگام در مقايسه با ساير ارقام از ويژگي­هاي اكوفيزيولوژيك بهتري در شرايط تيمارهاي مصرف كود نيتروژن برخوردار بود. صرف‌نظر از ارقام گندم، با افزايش ميزان كاربرد كود اوره از 90 به 360 كيلوگرم در هكتار، عملكرد ماده خشك كل (94/65 درصد) و عملكرد دانه (06/73 درصد) افزايش يافت. رقم پيشگام نسبت به ساير ارقام از عملكرد دانه بيشتري (37/37 درصد) برخوردار بود. بالاترين عملكرد دانه در رقم پيشگام (8950 كيلوگرم در هكتار) در تيمار 360 كيلوگرم اوره در هكتار و پايين­ترين آن در رقم اروم (1264 كيلو گرم در هكتار) و شرايط كودي 90 كيلوگرم در هكتار مشاهده شد. نتايج نشان داد بيشترين كارايي جذب نيتروژن در پايين­ترين سطح كودي براي رقم زارع (70/0 كيلوگرم نيتروژن بر كيلوگرم نيتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاك) و كمترين آن در بالاترين سطح كودي براي رقم اروم (26/0 كيلوگرم نيتروژن بر كيلوگرم نيتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاك) بدست آمد. بيشترين كارايي تبديل نيتروژن در رقم پيشگام (59 كيلوگرم دانه بر كيلوگرم نيتروژن) در شرايط 90 كيلوگرم اوره در هكتار و كمترين آن در رقم اروم (37 كيلوگرم دانه بر كيلوگرم نيتروژن) در شرايط 360 كيلوگرم اوره در هكتار مشاهده شد. رقم پيشگام در شرايط 90 كيلوگرم اوره در هكتار بيشترين (36 كيلوگرم دانه بر كيلوگرم نيتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاك) و رقم اروم در شرايط 360 كيلوگرم اوره در هكتار كمترين (10 كيلوگرم دانه بر كيلوگرم نيتروژن مصرف شده+ قابل جذب خاك) كارايي مصرف نيتروژن را داشت.