برآورد ميزان ترسيب كربن در بوم‌نظام‌هاي زراعي ايران با استفاده از مدل¬هاي تجربي

ترسيب كربن به معناي افزايش دائمي ذخيره كربن در خاك، ماده گياهي يا آب بوده و خاك به عنوان بزرگ‌ترين مخزن كربن در بوم‌نظام­هاي خشكي دنيا، نقش مهمي در چرخه جهاني كربن دارد. هدف اين مطالعه، مدل­سازي رابطه سرعت تجزيه بقاياي گياهان زراعي با رژيم‌هاي رطوبتي خاك و نسبت كربن به نيتروژن بقايا و نيز محاسبه ميزان كربن قابل ترسيب در كشت آبي پنج محصول زراعي عمده در ايران بود. به همين منظور تجزيه بقاياي گياهي گندم (Triticum aestivum L.)، ذرت (Zea mays L.)، كلزا (Brassica napus L.)، پنبه (Gossypium herbaceum L.)، سويا (Glycine max L.) در رژيم‌هاي مختلف رطوبتي خاك طي 390 روز انكوباسيون مورد مطالعه قرار گرفت و از داده‌هاي حاصله براي مدل­سازي تجزيه بقايا استفاده گرديد. همچنين محاسبه ميزان كربن قابل ترسيب در اين محصولات در پنج سال زراعي بر اساس عملكرد، شاخص برداشت و نسبت اندام‌هاي هوايي به ريشه در سه سناريوي بازگشت كامل بقايا، بازگشت 50 درصد بقايا و حذف كامل بقاياي اندام‌هاي هوايي و سه سناريوي رطوبتي 100، 60 و 30 درصد ظرفيت مزرعه انجام شد. مقايسه ميزان كربن قابل ترسيب در استان‌هاي مختلف نشان داد كه در كشت گندم: استان‌هاي كرمانشاه و سيستان و بلوچستان، ذرت: قزوين و خراسان جنوبي، كلزا: اصفهان و بوشهر، پنبه: آذربايجان شرقي و هرمزگان، سويا: اردبيل و آذربايجان شرقي به ترتيب بيشترين و كمترين مقدار كربن قابل ترسيب را دارا بودند. با افزايش ميزان رطوبت از 30 به 60 و 100 درصد ظرفيت مزرعه و همچنين با كاهش درصد برگشت بقايا به خاك از 100 به 50 درصد و حذف كامل بقايا، ميزان كربن قابل ترسيب در خاك همه محصولات مورد مطالعه كاهش يافت. در بين محصولات مورد مطالعه، ذرت و سويا به ترتيب از بالاترين و پايين‌ترين ميزان كربن قابل ترسيب برخوردار بودند. همچنين، در بين استان‌هاي مختلف از نظر مجموع كربن قابل ترسيب محصولات مورد مطالعه، استان‌ اردبيل بيشترين و استان‌ سيستان و بلوچستان كمترين مقدار كربن قابل ترسيب در خاك را دارا بودند.